تورج مهدی زاده ملاباشی - کارشناس ارشد شرکت آب منطقه ای اردبیل
ناصر پورصادق - استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی تهران

امروزه بحث خشکسالی و بحران آب دامن گیر همه شده است و تاکنون،راهکارهای مختلفی برای مقابله با آن ارائه شده است. از طرفی بنا به نظر فائو، ایران در مرحله پیش از بحران و در آستانه بحران آب است ( کریمی پور به نقل از فائو، 1387) لذا هدف غایی این مقاله معرفی ابعاد از بحث آب مجازی است که در پیشگیری و کنترل بحران آب کاربرد دارد و می تواند به عنوان یک استراتژی خلاقانه، راهکارهای عملی برای حل مشکلات حوزه آب شیرین ارائه نماید. بحث استفاده تجاری از آب مجازی محدود به محصولات کشاورزی نیست لکن این بخش مصرف کننده بیش از 90% منابع آب شیرین است (درویشی، 1387) و هر کنترل و برنامهای باید از کشاورزی آغاز گردد تا مثمرثمر واقع شود.با نگاهی به میزان آب مصرفی بازای هر واحد محصول تولیدی، مشاهده می شود که در کشورهای در حال توسعه، هزینه تولید (با احتساب قیمت آب مصرفی) فراتر از هزینه واردات همان مقدار محصول است. نکته دیگر اینکه بحث استفاده عملیاتی از مکعب آب مجازی از سال 2001 میلادی مطرح شده است.در این مقاله پس از بیان ادبیات موضوع، قیمت آب در دشت اردبیل با دو روش عمده تأمین آب مورد محاسبه قرار گرفته و ارزش آب مصرفی طبق نیاز آبی، با ارزش محصول تولیدی مقایسه و اثبات شده که کشت محصولات منتخب به هیچ وجه با شرایط کنونی مقرون بصرفه نبوده و بر بحران آب دامن می زند و در انتها نتیجه گیری می شود که یکی از روشهای تأمین آب، واردات آب مجازی در قالب واردات مصنوعات، مواد غذایی و محصولات پر مصرف کشاورزی است که متضمن آب شیرین در داخل کشور برای ایجاد بستر لازم به منظور مصرف در صنعت و سایر بخش های دارای توجیه اقتصادی خواهد بود.

آب مجازی، کارایی مصرف آّب (water productivity) تجارت آب، اقتصاد آب، نیاز آبی، ارزش آب