محسن مراثی - استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه شاهد
رضوان احمدی پیام - مربی گروه فرش دانشکده هنر دانشگاه سمنان

پژوهش های تاریخی به اسناد وابسته اند و آثار هنری در این مطالعات نقش اسناد را ایفا میکنند. تاریخ فرش بافی در برخی از ادوار تاریخی مبهم است و بررسی مستندات، مکتوبات و تصاویر بر جای مانده از آنها میتواند راهگشا باشد. خاوران نامه ابن حسام حاوی نگاره هایی است که در برخی از آنها تصویر فرش موجود است. نوشتار پیشرو به این پرسش پاسخ میدهد: اطلاعاتی که نگاره های خاوران نامه ابن حسام به عنوان سندی تاریخی درباره هنر فرشبافی ترکمانان به نمایش میگذارند شامل چه مواردی است شناخت کیفیت و تنوع نقشه فرشها و اهمیت آنها در بازه زمانی یاد شده مهمترین هدف پژوهش است. به دلیل اهمیت تاریخ نگاری فرش در حفظ هویت مهمترین هنر-صنعت ایرانی، مطالعه حلقه های مفقود وابهامات تاریخی فرش ایرانی ضروری است و به منظور این ضرورت، پژوهش حاضر صورت گرفته است. نتایج نشان میدهد که خاوران نامه با حداقل فاصله زمانی میان سرایش و تصویرسازی در مطالعه تاریخ فرش ترکمانان ایران حایز اهمیت است. نقوش و جزییات قالیهای تصویر شده نسبت به نظایر پیشین خود از کیفیت پایین تر اما از قالبهای متنوع تری برخوردارند. این پژوهش به روش تاریخی انجام شده و در گردآوری اطلاعات از شیوه مشاهده در کنار منابع کتابخانه ای و اسناد بهره برداری شده است.

قالی، طرح و نقش، خاوران نامه، ترکمانان، نگارگری