حسن سلاجقه - استادیار دانشگاه شهیدباهنر کرمان
محبوبه دریجانی - دانشجوی کارشناسیارشد گروه نقاشی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلا می، یزد، ایران

حمام ابراهیم خان جزیی از مجموعه ابراهیم خان از گرمابه های بسیار زیبای روزگاز خود که در قسمت سردرب، گرمخانه و رختکن با کاشیهای ارزشمندی شامل نقوش گل و بوته، گل و گلدان، پرنده و صحنه های حماسی از شاهنامه فردوسی تزیین شده است. تابلوهای طبیعت گرا در گرمخانه و سردرب با انواع رنگها، اشکال طبیعی، نقشهای نمادین و هندسی از نمونه های قابل توجه تزیینات بناست. منظره پردازی و طبیعت گرایی تزیینات بنا روایتگر منظر بومی و محیطی منطقه است که عناصر به کاررفته در آن بیانگر نقش محیط طبیعی در شکل گیری زیبایی شناسی هنر این خطه و تبلور منظر سرزمین تاریخی کرمان است. شیوه کاشیکاری با مناظر پیچیدهای از طبیعت مانند نقاشی با نقش پردازیهای فرش ایرانی رقابت میکند. منظره های طبیعت باعناصر بومی همچون کبک کوهی، گلها و گیاهان محلی با ترکیب بندیهای ریز، ظریف و پرکار مانند فرش کرمان، پرندگانی چون طاووس، طوطی و شانه به سر لابلای درختچه ها و گلهای رنگارنگ مناظری آفریده اند که حال و هوای هنر و جغرافیای منطقه را نشان میدهد. در هنر، معماری و تزیینات بنا هویت این سرزمین و پیشینه غنی آن بازتاب شاخصی دارد. از آنجا که این عناصر در فرش های کرمان نیز دیده میشوند بنابراین نشان از رابطهای تنگاتنگ و عمیق میان نقوش کتیبه ها و طرح فرشها است به طوریکه احتمال یکسان بودن طراحان فرش و طراحان کتیبه های این بنا میباشد چه بسا اینگونه نقش پردازی با ریزه کاری و کاربرد عناصر شاخص چون درخت شکوفه، کبک و پرندگان کوهی خاص در تزیینات دیگر شهرهای ایران در دوره قاجار دیده نمیشود در این مطالعه به بررسی و تحلیل رابطه میان طراحان کتیبه ها و فرشها پرداختهایم.

کاشی کاری، کرمان، حمام ابراهیم خان، نقش های بومی، گل و کبک، قالی، طراح فرش