منصور خلفه نیل ساز - پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز
سیمین دهقان مدیسه - پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور، موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز

افزایش شوری در اثر خشک سالی تدثیرات ناخوشایندی بر روی محیط زیست و اکوسیستم دارد. تعیین حجم و طول نفوذ شوری یکی از پارامترهای بسیار مهم در مدیریت ساحلی و مصبی رودخانه ای است. رودخانه های جزر و مدی تحت تاثیر آب دریا و رودخانه ها هستند و شوری و کیفیت آب آن ها بستگی به دبی رودخانه و نوسانات جزر و مدی دارد. کلروفیل a در فهرست سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده در هر منطقه ای به عنوان شاخصی برای تعیین کیفیت آب مورد استفاده قرار می گیرد. به طور کلی استرس های چند گانه ای برای رشد فیتوپلانکتون ها در منطقه مصبی وجود دارد که مهم ترین آن ها هیدرودینامیک آب، کدورت، مواد مغذی، شیب شوری و مصرف کنندگی گیاه خواران پلاژیک و بنتیک در رودخانه مصبی است. برای تعیین مقدار کلروفیل a و شوری آب در رودخانه اروند توسط دستگاه CTD در بهار 1390 در 10 ایستگاه انتهای کارون، فیلیه، حفار، ابتدای اروند کنار، دهانه اروند در سه عمق حاشیه ها و وسط عرض رودخانه نمونه برداری انجام گردید. میانگین مقادیر اندازه گیری شده کلروفیل a در رودخانه اروند 0/80 و حداکثر 1/38 میکروگرم بر لیتر در منطقه خسروآباد و حداقل 0/26 میکروگرم بر لیتر در منطقه فیلیه و انتهای کارون است. در گزارشی مقادیر دامنه کلروفیل a را رودخانه شط العرب بین 0/52 تا 3/25 میکروگرم بر لیتر گزارش نمودند. میانگین مقادیر اندازه گیری شده شوری در رودخانه اروند 9/49ppt و حداکثر 28/48ppt در منطقه منیوحی و حداقل 1/99ppt در منطقه فیلیه است. رودخانه کارون مقدار زیادی از رسوبات و کدورت بالا را به رودخانه اروند منتقل می کند. کدورت آب کارون با تجمع در دهانه اروند و نفوذ جریان های جزر و مدی سبب افزایش کدورت این منطقه می گردد. از آن جایی که کدورت آب، عامل مهمی در محدود کردن تولید فیتوپلاکتون ها در مصب ها به حساب می آید، بنابراین کدورت بالای انتهای کارون، فیلیه و حفار نقش مهمی در کاهش کلروفیل a دارد. تغییرات شوری و ورود آب دریا به رودخانه اروند باعث منطقه بندی خاصی در این رودخانه گردیده است. روند این تقسیم بندی بر اساس شاخص کلروفیل a در حضور گونه های دریایی و شیرین فیتوپلانکتون ها محسوس است. در مصب رودخانه گونه های دریایی که از دهانه مصب به همراه جریان مد به رودخانه وارد شده و تا منطقه خسروآباد که ابتدای منطقه لب شور است، پیش روی کرده است. در مناطق بالاتر رودخانه و منطقه آب شیرین، کاهش مقادیر کلروفیل a محسوس است. عامل اصلی این کاهش می تواند کاهش تراکم فیتوپلانکتون های آب شیرین به دلیل افزایش کدورت ناشی از رودخانه کارون باشد.

کلروفیل a، شوری، رودخانه اروند، خلیج فارس