محسن محبی - عضو هییت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
وحید بذار - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبایی

دولت زیان دیده از عمل متخلفانه بین المللی می تواند به مسیولیت بین المللی دولت مرتکب آنعمل استناد کند. حتی دولت غیر از دولت زیان دیده نیز می تواند در مواردی که تعهد نقض شدهماهیت عام الشمول (erga omnes) داشته باشد، به مسیولیت بین المللی دولت ناقض تعهداستناد کند. براساس طرح مسیولیت بین المللی دولت ها (2001)، استتناد به منزله اقدامی باخصیصه نسبتا رسمی و متمایز از مفاهیمی همچون اعتراض یا انتقاد است و منشا و ماهیت تعهد نقض شده بر امکان استناد بی تاثیر است. برای استناد به مسیولیت بین المللی هیچ مهلتزمانی مدنظر نیست، اما دولت خوانده می تواند عدم استناد را به منزله مبنایی برای اعراض از آناثبات کند. دولت زیان دیده باید ادعای خود را به دولت مسیول اعلام کند و هنگامی که دولتاستنادکننده براساس حمایت دیپلماتیک اقدام می کند، باید قاعده تابعیت دعاوی و قاعده طیمقدماتی مراجع داخلی را نیز رعایت کند. نوشتار حاضر می کوشد با روشن کردن مفهوم استناد،جایگاه آن را در حوزه حقوق مسیولیت بین المللی و در روابط میان دولت ها تبیین کند.

استناد، تعهدات عام الشمول، دولت زیاندیده، دولت غیر از دولت زیان دیده، مسیولیت بین المللی دولت