علی افضلی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران
منصوره احمدی جعفری - استادیار زبان و ادبیات فارسی، گروه علوم انسانی، واحد صفادشت، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

داستانسرایی و قصهپردازی پدیدهای است که از دیرباز با زندگی بشر آمیخته و همگام با دگرگونی و بالندگی زندگی اجتماعی به حیات خود ادامه داده است. میزان تاثیر و تاثر قصه و تحولات اجتماعی و اعتقادی از یکدیگر هرچند بدیهی مینماید؛ امری چندسویه، پیچیده، ترافرهنگی، مبتنی بر گفتمان و برپایه ی تبادل گنجینه های اعتقادی و باورهای مذهبی اقوام مختلف است. کتاب هزارویک شب از نمونه ی آثار داستانی با آبشخورهای فرهنگی متعدد است که بنیانیترین آن، آموزه های اسلام و دستاوردهای مهم اسلامی همچون علم کلام است. بسیاری از افسانه های هزارویک شب، بستری برای طرح منازعات اعتقادی است؛ روایتگریهایی مبتنی بر مباحث کلامی که در خلال گفتوگوی نقش آفرینان افسانهای بروز مینماید. گستره ی طرح مباحث مذکور در مقام لفظ و معنا بسط یافته و با پیروزی حق به پایان میرسد. در این تحقیق با روش تحلیلی توصیفی به بررسی مبانی و بنیانهای کلامی در نمونه داستانهایی از این مجموعه ی سترگ پرداخته شده است.

علم کلام، هزارویک شب، قضاوقدر، جبرواختیار، اشاعره و معتزله.