عباس واعظ زاده - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

شهاب ترشیزی یکی از شاعران مشهور دوره زندیه و اوایل قاجاریه و پیشروان سبک بازگشت ادبی در خراسان است که درسرودن شعر هجو نیز شهرت فراوان دارد. شهرت او در هجاگویی سبب گمنامی او در جامعه ادبی و به تبع آن بروز اشتباهاتی در تحقیقات صورت گرفته درباره او شده است. هدف این مقاله در وهله اول معرفی پژوهش های انجام شده درباره شهاب و نقد آنها و در وهله دوم اصلاح اشتباهات راه یافته به این پژوهشها و طرح مطالب ناگفته درباره او در جهت تکمیل این تحقیقات است. نگارنده با بررسی تحقیقات انجام شده درباره شهاب به این نتیجه میرسد که محدودیت اصلی برای تحقیق درباره شهاب و علت اصلی عدم رغبت محققان برای نزدیک شدن به این حوزه پژوهشی همان هجویات رکیک موجود در شعر اوست. اشکالات عمدهای نیز که در تحقیقات انگشت شمار موجود دیده میشود، عبارتند از: عدم دسترسی به منابع، عدم آگاهی بر پیشینه تحقیق و اکتفا به اطلاعات بعضا ناقص و غلط منابع دمدستی. یکی از نکاتی که در سایه هجویات شهاب و پیروی او از انوری مغفول مانده و محققان این حوزه بدان توجه نکرده اند، خمسه سرایی (سرودن مثنوی های پنج گانه) او به تقلید از نظامی و توجه او به شاعرانی چون جامی و فردوسی در مثنوی سرایی است.

شهاب ترشیزی، سبک بازگشت ادبی، هجو، شعر خراسان.