ناهید سادات پزشکی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

پیوند فرهنگی و ادبی دو ملت ایران و هند به دلیل داشتن ریشه تمدنی مشترک از قدمت دیرینه ای برخوردار است. یکی از زمینه های تاثیر و تاثر متقابل این دو فرهنگ را باید در تبادلات علمی به مفهوم گسترده آن چه علوم ادبی و چه غیر آن جستجو کرد. دانشمندان و سخنوران ایرانی که همه عمر خود یا بخشی از آن را در هندوستان گذرانده اند کم نیستند؛ گروهی از آنان شهره خاص و عامند چون امیرخسرو دهلوی، حسن دهلوی، صایب تبریزی و غیر آن؛ و گروهی نیز خود و آثارشان در غبار زمان پوشیده مانده اند. سید محمدعلی دزفولی ملقب به سید الحکما م. 1307 خ 1928 / حکیمی است از دسته دوم که طی چهارده سال علم طب را نزد اطبای هندی در حیدرآباد دکن فرا گرفته است. مهمترین کتاب های وی، قوابیس شعبا و بحر عمیق هر دو در هند و به نام حسین خان بهادر وزیر علوم حیدرآباد دکن نوشته شده است. قوابیس شعبا ترجمه ای است از کتاب اساغربا اثر براکلسوس و بحر عمیق ترجمه ای است از کیمیای باسلیقا اثر حکیم قرولیوس که سیدالحکما آن دو را تصحیح و از عربی به زبان فارسی ترجمه کرده است. در این پژوهش نویسنده بر آن است که این حکیم گمنام و آثار خطی وی را برای نخستین بار معرفی کند. هر چند تنها نسخه خطی موجود از این دو کتاب، متعلق به کتابخانه خانوادگی نگارنده است، اما با توجه به اینکه کتاب ها به وزیر علوم حیدر آباد دکن تقدیم شده به احتمال زیاد، نسخی از آنها، در هند موجود است

سیدالحکما، دزفول، قوابیس شعبا، طب سنتی، هند، نسخ خطی