معناشناسی الفاظ قرآن در تفسیر مجمع البیان

معناشناسی واژه های قرآن یکی از اساسی ترین پایه های فهم و تفسیر دقیق قرآن است. دست یابی به معنای یک واژه در قرآن از ریشه شناسی آغاز می شود و پس از بررسی سیر تطور آن، مفهوم واژه در حوزه معنایی خاصی که در آن قرار گرفته، روشن می شود. اما صرف بررسی لغت برای تعیین مقصود قرآن کافی نیست چرا که معنای دقیق واژه، تنها در بافت خود قابل توصیف خواهد بود، لذا توجه به بافت زبانی و موقعیتی در تبیین معنای آیات از اهمیت خاصی برخوردار است. طبرسی به عنوان یکی از برجسته ترین مفسران شیعه در تفسیر جزء 27 مجمع البیان، برای ریشه شناسی الفاظ قرآن از راهکارهایی چون ریشه یابی واژه ها، مبداء اشتقاق، صرفشناسی و کاربرد الفاظ نزد عرب استفاده کرده و در مواردی سیر تطور آن واژه را مورد توجه قرار داده است. در این میان گرچه مفسر در معناشناسی الفاظ قرآن به رویکرد ریشه شناسی توجه داشته، اما از تاثیر مهم بافت غافل نبوده و با توجه به بافت زبانی و موقعیتی و قراین حالی و مقالی درصدد تبیین معنای آیات برآمده است. در این مقاله تلاش شده است تا با تبیین علم معناشناسی و زیرشاخه های آن، کاربرد فنون این علم در تفسیر مجمع البیان را بررسی کرده و دیدگاه طبرسی در این خصوص را بیان کنیم.

کلیدواژه ها:

طبرسی ، مجمع البیان ، معناشناسی ، ریشه شناسی ، بافت شناسی