حیدر عیوضی - دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی ادیان، پژوهشگاه دارالحدیث قم

آیه 69 سوره احزاب مومنان را از تکرار آنچه موجب آزار موسی می شد، نهی می کند: یا آیها الذین ءامنوا لا تکونوا کالذین ءاذوا موسی فبراه الله مما قالوا و کان عندالله وجیها با این حال آیه تصریحی راجع به مطالبی که برخی با گفتن آن موسی را می آزردند، ندارد و تنها به عبارت مما قالوا اکتفا شده است. منابع تفسیری چهار وجه را در این رابطه برشمردند: الف) تهمت قتل هارون؛ ب) انتساب مسایل غیر اخلاقی به وسیله قارون؛ ت) انتساب مشکل جسمی؛ ث) تهمت سحر و جادو. از سوی دیگر، بسیاری از مفسران معتقدند این آیه به برخی جریان سازی ها در پی ازدواج رسول خدا(ص) و همسر مطلقه زید بن حارثه اشاره دارد. به نظر می رسد، نخستین بار سامویل گونتر وال در بازنویسی ترجمه آلمانی قرآن اثر بویزن، در یک پاورقی مناسب ترین وجه برای تفسیر این آیه را واقعه مطرح در سفر اعداد: 12 دانسته که ماجرای اعتراض ها به ازدواج موسی و صفوره را شرح می دهد؛ چه اینکه براساس یک سنت کهن عبرانیان مجاز به ازدواج با اقوام دیگر نبودند و صفوره از مدیانی ها بود. آبراهام گایگر این کشف گونتر وال را اندکی بسط داد و از این طریق به ترجمه های آلمانی و عبری راه یافت. مقاله حاضر با تفصیل بیشتر، این موضوع را به عنوان یک تفسیر بینامتنی مورد بررسی قرار داده است.

سوره احزاب، حضرت موسی(ع) ، حضرت محمد (ص) ، ازدواج های پیامبر، بینامتنیت