امیر دیوانی - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه مفید

چگونگى امکان همسویى میان عقلانیت و دیانت، مسیله ای است که با وجوددیدگاه های متنوع و گاه ناهمگون درباره آن، اهمیت نسبت این دو را نزد محققان دینو فلسفه نشان مى دهد. دیانت، عبارت است از پذیرش یقینى اصول و آموزه های تفصیلىدین، آن گونه که مقصود است؛ و عقلانیت عبارت است از عبور به واقع و اکتشاف آنبر پایه پذیرش اصول ناب و ضرور یالصدق عقل. از اینکه بسیاری از فیلسوفان بزرگتاریخ، از جمله فیلسوفان مسلمان، از عالمان دین اند، مى توان همسویى میان عقلانیت ودیانت را دریافت، ولى در عین حال چگونگى امکان این همسویى نیازمند تبیین است.ویژگى خاص پرسش ها و پاسخ های پیشین عقل مى تواند نقطه آغاز برای نشان دادن اینهمسویى و نیز تبیینى، هم برای ارتباط میان عقل و دین و هم اهتمام دین به عقل باشد.این همسویى با شروطى تا پرسش ها و پاسخ های رده های بعد که همگى اکتساب ىاند وخواص دیگری دارند امتداد مى یابد. در این نوشتار، کوشش شده است تا روشفیلسوفان مسلمان در پیوند میان پژوهش های محض فلسفى و پژوهش های اجتهادی درمتون و آموزه های دین و نیز منزلت هرکدام آنها در باور ایشان بیان شود تا درنهایت اینهمسویى نه تنها در واقع و نفس الامر که در این دو سنخ از پژوهش ها نیز آشکار گردد.

عقلانیت، دیانت، پژوهش های فلسفى، دانش بشری، پژوهش های اجتهادی، اعتقاد دینى