داوود اسدیان - دانشجوی دکتری پیام نور تبریز
علی رضا دل افکار - دانشیار دانشگاه پیام نور تبریز
سیدضیاء الدین علیانسب - دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز
محمدهادی امین ناجی - دانشیار دانشگاه پیام نور تهران جنوب

مساله وجوه و نظایر در قرآن کریم از دیرباز مورد توجه اندیشمندان علوم قرآنی بوده و هر عالمی بر اساس مبانی فکری و فراخور توانایی خویش، گام های مهمی را در تبیین مفهومی و مصداقی آن برداشته است. یکی از آثاری که پس از کتاب مقاتل بن سلیمان بلخی درباره دانش وجوه و نظایر نگاشته شده، کتاب تحصیل نظایر القرآن از حکیم ترمذی می باشد. وی در این کتاب برخلاف روش مقاتل بن سلیمان که بیشتر با تکیه بر سیاق آیات به کشف معانی واژگان قرآنی می پردازد، با مبنا قراردادن اصل منع ترادف و استفاده از اصل اشتراک معنوی ، کوشیده است تا معانی به ظاهر متضاد واژگان نظیر هم را به یک معنای جامع بازگرداند و نشان دهد که برخلاف تصور مقاتل، یکسان بودن ماده واژگان مشتق، از یکسان بودن معنای آن حکایت دارد. در این جستار تلاش شده تا با بازخوانی و واکاوی روش حکیم ترمذی در حصیل نظایر القرآن به شیوه استقرایی، تحلیل دقیقی از روش تفسیری واژگان قرآنی در این کتاب ارایه گردد.

وجوه، نظایر، اشتراک معنوی، ترادف، حکیم ترمذی