رقیه جوان - استادیار، مرکز تحقیقات طب سنتی مکمل، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران
سید مجید غضنفری - دستیار طب ایرانی، گروه طب ایرانی، دانشکده طب ایرانی مکمل، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران
زهرا نقیبی - دستیار طب ایرانی، گروه طب ایرانی، دانشکده طب ایرانی مکمل، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

مقدمه: تحقیق پژوهش بعنوان یک رکن اصلی موفقیت از دیرباز جایگاه ویژه ای در علم طب داشته است. تاملی در متون منابع مکتب طب ایرانی نشان می دهد که حکمای نام آور ایرانی از روشهای متعددی برای اثبات اثرات درمانی خود استفاده می نموده اند. هدف از این پژوهش، بررسی چگونگی انجام پژوهش در مکتب طب ایرانی مقایسه آن با روشهای پژوهشی طب جدید می باشد. روش اجرا: این مطالعه کیفی با جستجو در نرم افزار کتابخانه جامع طب (نسخه 5/1) پایگاههای علمی google scholar SID انجام گرفت. یافته ها: طبیبان مکتب طب ایرانی علاوه بر روشهای عقلی قیاسی، از روشهای تجربی نیز برای شناخت کیفیت داروها چگونگی تاثیر آنها بهره می برده اند. بعبارت دیگر در ابتدا با استفاده از برهان از طریق روش قیاس، نظرات کلی را مرح کرده سپس برای کشف جزییات دقیق تر، از آزمون های تحربی استفاده می کرده اند در روشهای تحربی نیز سلسله مراتب مشخصی را اعمال رعایت می نموده اند به این نحو که ابتدا بر اساس طعم رایحه دارو، نظریه ای در مورد منع یا جواز استعمال آن بیان نموده سپس در صورت کسب صلاحیت دارو در این مرحله، با خوراندن دارو به حیواناتی با مزاج نزدیک به مزاج انسان (از قبیل بوزینه)، واردمرحله بعدی پژوهش می شده اند. آنگاه با تجویز دارو که معمولا از مقادیر کم از اشخاص قوی البنیه شروع شده بتدریج رو به ازدیاد بوده سپس به دیگر افراد واجد شرایط تسری می یافته -، مراحل فاز پژوهشی خود را به اتمام می رسانده اند. این مراحل مطالعاتی حکما با فازهای مختلف کارآزمایی های بالینی امروزی که در نظر پژوهش های نوین بیان می شوند قابلیت تطابق دارند. نتیجه گیری مکتب طب ایرانی علاوه بر اغنای کامل از نظر پروتکل های تشخیصی درمانی، در زمینه های تحقیق پژوهش هم پروتکل های ویژه ای را ارایه داده است که با روشهای تحقیق نوین قابلیت تطابق دارد.

پژوهش، طب ایرانی، روشهای تجربی، قیاس، کارآزمایی بالینی