محمدصادق طاهرطلوع دل - دانشیار عضو گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران،
نیلوفر زجاجی - دانشجوی دکتری مهندسی معماری دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی،
زهرا جمالی گندمانی - دانشجوی مقطع کارشناسی مهندسی معماری دانشگاه تربیت دبیرشهیدرجایی تهران،

بازار یکی از عینی ترین نمودهای معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی است که به - عنوان ستون فقرات و قلب تپنده شهر، ایفای نقش میکند. این کالبد سایر عناصر مهم شهری مانند مسجد، تکیه و حمام را در بافت خود قرار میدهد. کاخ، کوشک و میدانهای حکومتی نیز به ترتیبی خاص با پیکر اصلی بازار پیوند می خورند. به این ترتیب بازارها در ارتباط یا در پیوند با سایر عناصر شهری، شبکه ای به هم پیوسته ای را در ساختار کالبدی شهرها به وجود میآورند. نویسندگان مختلفی درباره اقتصاد، اجتماع، مذهب و فرهنگ رایج در بازارها سخن گفته اند. اما از نظر ساختار کالبدی و فضایی بازارها در اقلیمهای چهارگانه ایران سخن کمتر به میان آورده شده است. از این رو هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل عملکرد یا نقش عناصر کلیدی به کمک مستندسازی تاثیر بازارهای سنتی در هر یک از این اقلیمهای چهارگانه موجود در ایران میباشد. روش پژوهش مبتنی بر استفاده از منابع کتابخانه ای و با ابزار مطالعات میدانی و به کمک تحلیل عملکرد عناصر کالبدی بازارهای مورد نظر در شهرهای رشت، بوشهر، سنندج و کرمان بوده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داده است که در عناصر کالبدی بازارهای ایران، میتوان هویتبخشی را به عنوان اثرگذاری در کیفیت فضایی در نظر گرفت. لذا در نظر گرفتن نقش و جایگاه بازارهای سنتی به عنوان عوامل موثر در شکل گیری معماری و شهرسازی منطبق با اقلیم الزامی است. نتایج بدست آمده حاکی از مواردی تشابه و نیز مواردی تفاوت بین عناصر اصلی در اقلیمهای مرطوب و متناظر در اقلیم های خشک میباشد.

بازارهای سنتی،مستند سازی، سیر معنایی، عناصر کالبدی، بافت الحاقی