شیما ابراهیمی - کارشناس ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد
سیده مریم فضایلی - دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد

میان واژگان زبان روابط مفهومی وجود دارد؛ واژگانی که این روابط را دارند به صورت همنشینی یا جانشینی در ساختهای زبانی ظاهر میشوند. یکی از این روابط، رابطه باهم آیی 1 است که بیانگر همنشینی دو یا چند واژه است؛ به گونه ای که احتمال باهم آمدن آنها قابل پیشبینی باشد. باهم آیی واژگانی هر زبان، از ارکان مهم زبان و ادب و نموداری از افکار و عادات یک قوم است. خلاقیت شاعر در انتخاب و ترکیب و تلفیق واژگان در محور همنشینی زبان 2، تناسب معنایی و لفظی دلپذیری را ایجاد میکند. یکی از مهمترین ویژگیهای اشعار فردوسی نیز استفاده از باهم آییهای واژگانی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی انواع باهم آییهای موجود در شاهنامه و دسته بندی آنها است. یافته های حاصل از انجام پژوهش نشان میدهد که انواع باهمآییها در شاهنامه عبارتاند از: باهم آییهای حوزه ای، تداعی معنایی، تلمیحی، حجمی، علی، اصطلاحی و صفتی. به علاوه، داده ها نشانگر ایناند که انواع باهمآییها در شاهنامه را میتوان از منظر روابط مفهومی مانند باهمآیی مترادف، متضاد، شمول معنایی، جزءواژگی و غیره بررسی کرد. با توجه به معیارهایی که در بررسی باهم آییهای این اثر استفاده شده است، میتوان علل همنشینی اغلب واژگان را در آثار شاعران دریافت

روابط همنشینی، روابط مفهومی، باهم آیی، شاهنامه ، فردوسی.