فرزاد حسینی - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
منصور میراحمدی - استاد دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، مساله ی پذیرش ولایت عامه ی فقیه در برابر عدم ولایت یا ولایت محدود فقیه از سوی فقها و اندیشمندان، همواره به عنوان محل بحث و مشاجره در محافل علمی و سیاسی می باشد. از جمله مهم ترین آن ها شیخ مرتضی انصاری و مرتضی مطهری هستند. نوشتار حاضر با نگاهی تطبیقی و رجوع به آرای این دو، با به کارگیری روش تحلیل محتوای کیفی، به اثبات پذیرش اختیارات حکومتی برای فقیه از سوی ایشان پرداخته است. بررسی و تحلیل منابع و دیدگاه های مختلف نشان می دهد، هر دو فقیه بر لزوم مراجعه ی مردم به فقیه منصوب در فقدان معصوم(ع) اتفاق نظر دارند، اما به نظر می رسد در نظرات و آرای مرتضی مطهری، نگاه ویژه تر و گسترده تری به اختیارات فقیه نسبت به شیخ انصاری وجود دارد و حتی اختیار صدور حکم حکومتی از سوی فقیه حاکم در عموم مسایل مستحدثه ، متمایز از احکام اولیه و ثانویه، جهت گره گشایی از امور و قابلیت تطبیق قوانین شریعت با پیچیدگی ها و اقتضایات متغیر زمان و حفظ و رعایت مصلحت عموم مسلمین را تجویز می کند. شرایط پیچیده تر و سیال تر عصر مرتضی مطهری، که نیاز به پاسخ گویی فقها به این شرایط جدید را تشدید کرده بود، و نیز شروع و اوج گیری نهضت مبارزات علیه نظام سلطنتی شاهنشاهی و بازشدن باب نظریه پردازی فقهی و کلامی نوین در باب تشکیل حکومت اسلامی با محوریت ولایت فقیه از سوی امام خمینی(ره)، مهم ترین دلایل پیدایش این جرات و انگیزه در بسط اختیارات فقیه در عصر غیبت معصوم(ع) در آرای مرتضی مطهری نسبت به شیخ انصاری می باشد.

ولایت فقیه, ولایت عامه, شیخ مرتضی انصاری, مرتضی مطهری