لیلا کیاشمشکی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان عضو هسته گروه پژوهش های بنیادی برای توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان: دانشگاه علامه طباطبایی
رضامراد صحرائی - دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی مدیر هسته گروه پژوهش های بنیادی برای توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان دانشگاه علامه طباطبائی

امروزه، با وجود منابع بسیاری که برای یادگیری زبان فارسی ارائه شده، شایسته است کتابی انتخاب شود که نیاز زبان آموز، مدرس و برنامه درسی را برآورده سازد. بر این مبنا، ارزیابی منابع آموزشی برای آشنایی با شیوه های تدوین مجموعه­ های آموزشی، ضرورت می یابد. گزینش یک منبع مناسب، نیازمند ارزیابی دقیق منابع موجود است که باید بر مبنای شاخص ­هایی انجام شود. هدف مقاله حاضر، ارزیابی کتاب مقدماتی فارسی شیرین است نوشته شعبانی جدیدی و بروکشا  (Shabani-Jadidi & Brookshaw, 2010)، بر پایه شاخص ­های ارزیابی کتاب درسی مناسب کانینگزورث (Cunningsworth, 2005) است. مجموعه فارسی شیرین است، با تمرکز همزمان بر توانش دستوری و ارتباطی،  فارسی را آموزش دهد. به باور نگارندگان، این کتاب از یک سو برای افرادی که زبان مادری آن ها فارسی بوده و تا اندازه­ای با فارسی گفتاری آشنا هستند و از سوی دیگر برای کسانی که زبان مادری آن ها فارسی نبوده و در پی یادگیری فارسی هستند، مناسب است. کتاب دربرگیرنده پانزده درس است و در هر درس مهارت­های زبانی گوناگونی تلفیق می­شوند. به باور نگارندگان، ویژگی ­های کلیدی این کتاب، مشتمل بر مواردی از جمله تدریس زبان از طریق گفت­وگو و استفاده از متن­هایی با موضوع فرهنگ، تاریخ و سنت­های ایران، آشنایی با فارسی گفتاری از ابتدای آموزش، یادگیری تلفظ طبیعی با تقلید از فایل صوتی، وجود واژه­نامه جامع فارسی به انگلیسی و برعکس، استفاده از تمرین­های کنترل­شده برای تثبیت یادگیری نکته­های جدید دستوری و برقراری ارتباط بین دانش جدید زبان آموزان با دانش قبلی و موارد مشابه هستند. تمامی درس­ها، به جز درس نخست که درباره آموزش الفبای فارسی است، دربردارنده چندین بخش هستند تا مهارت­های یادگیری زبان را تلفیق ­کنند. هر درس از ساختار مشخصی برخوردار است و مسیر از پیش­ تعیین ­شده­ای را برای زبان ­آموز تعیین می­کند که باید مطابق با آن پیش رفت. برای ارزیابی این کتاب از بازبینه ­های کانینگزورث که شامل 30 شاخص است، استفاده شد. در این کتاب گونه ­های بسیاری از پرسش های ارزیابی، ارائه می­شود تا با استفاده از آن­ها بتوان به شکل همه­ جانبه، ویژگی­ های مجموعه ­های درسی را ارزیابی کرد. کانینگزورث، در کتاب خود برای ارزیابی کتاب­های درسی، بازبینه­ای ارائه می­دهد که شامل 45 معیار است که در هشت بخش هدف­ها و رویکردها، طراحی و سازمان­دهی، محتوای زبانی، مهارت­ها، موضوع، روش­شناسی، کتاب معلم و ملاحظات کاربردی گنجانده شده است. در فصل های سوم تا دوازدهم این کتاب، نویسنده­ها شاخص­ هایی را برای ارزیابی کتاب معرفی می­کنند و برای هر شاخص، پرسش هایی ارائه می دهد. در این مقاله، به جز شاخص ­های تخصصی که به یک مهارت تعلق دارند، شاخص منابع کمک آموزشی خواندن، روش­های یادگیری/آموزش، مهارت­های مطالعه، کتاب راهنمای معلم و مواد آموزشی فارسی برای اهداف ویژه، مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی این شاخص ­ها، نشان داد مجموعه آموزشی فارسی شیرین است با وجود آن که بسیار در پی رعایت اصول جدید آموزش زبان است، اما به دلایلی از جمله نداشتن تنوع تکلیف­های ارتباطی، عدم توجه کافی به مهارت شنیدن و نوشتن، صحافی چپ به راست کتاب، فایل­ صوتی مصنوعی که اطلاعات پس زمینه را ندارد و مواردی از این دست، با یک مجموعه آموزشی استاندارد فاصله بسیاری دارد.

ارزیابی, شاخص ­های ارزیابی, کانینگزورث, فارسی شیرین است