سیدعلی قاسم زاده - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
علی قلی نامی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

آن­گاه که بخش­های پهلوانی و اساطیری شاهنامه، با برخی واقعیت­های تاریخی و همچنین با حوادث ازلی و بندهشی مقایسه شود، تطابقی معنادار آشکار می­شود. یکی از مواردی که در بررسی­های مربوط به شاهنامه مغفول مانده، تحلیل چگونگی انطباق میان رویدادهای ازلی و مینوی توصیف شده در کتاب بندهش با حوادث پهلوانی و چگونگی تاثر فردوسی از آن بن مایه های اسطوره ای و تبلور آن در زبان استعاری یا مجازی شاهنامه است. بنا بر ادعای این جستار، این انطباق خود یک استعاره بزرگ است که به زمینه گفتمانی ظهور و بروز استعاره نظر دارد. مقاله حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و الهام از نظریه گفتمانی دریدا تلاش کرده است به بازخوانی جایگاه استعاره در شاهنامه بپردازد. بنابر نتیجه این پژوهش، علاوه بر استعارات بلاغی و عاطفی، استعاره هایی در شاهنامه دیده می شود که نه تنها با قدرت و هنر بیانی فردوسی آمیخته گشته است، متاثر از بنیان های اساطیری و بازنمایی باورهای بندهشنی­است که می توان از آن با عنوان استعارات ارجاعی و فرهنگی یاد کرد. لذا در بازشناسی و بازخوانی روایات اساطیری و پهلوانی شاهنامه باید به زیرساخت گفتمانی استعاره های ارجاعی و فرهنگی بیش از پیش توجه کرد.

زبان, استعاره, زمینه گفتمانی, شاهنامه, دریدا