علیرضا پوراسماعیلی - دکترای تخصصی حقوق خصوصی دانشگاه حکیم سبزواری

گرچه شیعه در کلام عدلیه نامیده می شود و عدل از اصول مذهب است بااین همه در فقه، فقیهان کمتر به استناد عدالت فتوا می دهند. درواقع، فقیه در فقه شیعه اهتمام بسیار دارد تا حکم شرعی را از منابع آن استنباط کند ولو اینکه آن حکم در عرف ظالمانه خوانده شود. ازاین رو فقیه موظف به استنباط حکم الهی است. در فقه شیعه برخی از فقیهان و صاحب نظران با طرح قاعده عدالت تلاش کرده اند تا به عنوان یک مبنا حکم شرعی را با آن مبنا و معیار بسنجند، درحالی که بسیاری از فقیهان مخالف این باورند. ازاین رو اختلاف نظر شدیدی میان فقیهان وجود دارد که آیا می توان از قاعده ای اولیه به عنوان قاعده عدالت در فقه شیعه دفاع کرد که کلیه احکام شرعی از آن بگذرد و با آن محک بخورد. این سخن موافقان و مخالفانی دارد که همه از سرشناسان پهنه فقه هستند. بااین همه در عمل نیز همان گونه که اشاره شد، مصادیقی اندکی وجود دارد که فقیهان به استناد عدالت فتوا داده اند و افزون بر این صرفا به عدالت نیز استناد نکرده اند که عدالت به عنوان یک دلیل تکمیلی مطرح شده است

قاعده عدالت، انصاف، تنصیف، ظلم، حکم شرعی.