جواد رحیمی - دانشجوی دکتری فلسفه غرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار
سیدمحمدکاظم علوی - دکترای فلسفه اسلامی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار
زهرا حشمتی فر - دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی دانشگاه حکیم سبزواری

مناظره نوعی گفت و گوی علمی، هدفمند و سازمان یافته است که با هدف شناخت آراء و نظرات دیگری صورت می پذیرد. مایکل باختین، مفاهیم کلیدی منطق مکالمه و چند صدایی را در مقابل نظام تک آوایی در عرصه رویکردهای زبانی و ادبی ارائه کرده است. هدف این پژوهش، بررسی به کارگیری ابزار کار آمد مناظره توسط امام رضا (ع) بر اساس نظریه منطق مکالمه باختین است. در همین راستا، این نوشتار می کوشد به روش تطبیقی تحلیلی، با بررسی نحوه مناظرات امام رضا(ع) جهت پاسداری از حریم عقاید اسلامی در برابر امواج سهمگین حملات مکاتب و فرقه های مختلف به اصول و فروع اسلام، ارائه پاسخ متقن به طرف مقابل و بهره جستن از نقاط مشترک بین الادیانی برای رفع اختلافات فکری و اعتقادی، تصویری روشن از حاکمیت نظام چندصدایی بر فضای مناظرات آن حضرت با علمای سایر مذاهب و ادیان و مکاتب الحادی مدعی توحید ارائه کند. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که امام رضا (ع)، با عبور از مرزهای خودمحوری و دگماتیسم غیر منطقی، بهره گیری از شیوه های منطقی استدلال عقلی، احاطه کامل به مبانی فکری و مشترکات اعتقادی و دینی طرف مقابل، تحمل صداهای دیگران باهدف تقریب مذاهب و با احیای سنت مناظره سالم فصل جدیدی به روی فضای حاکم بر مناظرات گشوده است. نتیجه این که مناظرات امام رضا (ع) را می توان یکی از اصلی ترین عرصه های بازتاب علوم ناب رضوی در قالب گفت و گوی چندصدایی دانست که می تواند با رویکرد نظریه منطق مکالمه باختین مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد

نظریه منطق مکالمه، منازعات مذهبی، چندصدایی، باختین