علیرضا عنابی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان – خوراسگان
محمود چلالی - دانشیار حقوق بین الملل دانشگاه اصفهان

حفظ محیط زیست و مهار روند تخریب و نابودی آن از اولویتها وضرورتهای حیاتی بشر امروزی میباشد.از جمله موضوعاتی که در دهه های اخیر آلودگی زیست بوم را دامنزده، آلاینده های ناشی از آزمایشهای هسته ای میباشد. این آلودگیها حتی در اثر استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای نیز پیش می آید. طبق معاهدات بین المللی، وارد آوردن خسارت غیر قابل اجتناب به محیط زیست ممنوع است. بنابراین موضوع آلاینده های هسته ای حساسیت مجامع بینالمللی از جمله دیوان بین المللی دادگستری را برانگیخته است نهاد مزبور در آراء مشورتی خود از جمله نظر مشورتی نسبت به قطع نامه 49/75 K مجمع عمومی سامان ملل متحد، با استناد به الزامات حقوق بشر، حقوق محیط زیست، معاهدات و کنوانسیون های بین المللی در خصوص فعالیتهای هسته ای کشورها وحقوق مخاصمات مسلحانه تلویحا مخالفت خود را با هرگونه فعالیت هسته ای از جمله آزمایشات هسته ای اعلام نمود. البته مسئله مشروعیت آزمایشات هسته ای یکی از مشکل ترین درخواستهای نظر مشورتی از دیوان بود. چرا که اگر صراحتا مخالفت می کرد واکنش قدرتهای اتمی را برمی انگیخت و اگر آزمایشات هسته ای را مشروع اعلام مینمود موقعیت خود را در میان کشورهای جهان سوم به مخاطره می افکند. دیوان فقط به این توصیه بسنده نمود که در چنین فعالیتهایی باید الزمات حقوق بشری و ضرورتهای زیست محیطی رعایت بشود. از منظر عده ای از حقوق دانان این نظر میتواند گامی در راستای ممنوعیت تدریجی آزمایشات و خلع سلاح هستهای باشد.

آزمایشات هسته ای، حقوق بشر، دیوان بین المللی دادگستری، حقوق محیط زیست، نظریه مشورتی