اکبر زارع شاه آبادی - دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه یزد
مهران بندری - دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد
محمد رضا محمدی تهرودی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگری دانشگاه یزد

شاهنامه آیین های تمام نما از باورهای کهن، هویت، فرهنگ، کردار و جهان بینی ایرانیان ازگذشته های دور تا پایان دوره ی ساسانیان است. اهمیت شاهنامه فردوسی در حفظ زبان، آداب، تاریخ و سنن ایرانیان موجب شده تا در طول سده های پس از آن همواره موجب توجه خوانندگان و محققان، ادیبان و شعرا باشد. این جستار به روش کتاب خانه ای و اسنادی صورت گرفته است، و در آن به شاخص ترین گفتمان های اجتماعی فردوسی در شاهنامه که عبارتند از: 1 ) گفتمان میهن پرستی و ملی گرایی 2 ) گفتمان فرهنگ دوستی، و تلاش برای زنده کردن فرهنگ و هویت ملی و زبان فارسی 3) گفتمان آموزه های اخلاقی 4 ) گفتمان خردگرایی پرداخته شده است. برآیند پژوهش نشان می دهد که گفتمان موجود در شاهنامه به لحاظ جامعه شناسی، گفتمانی کارکرد گرایانه می باشد به این معنا که فردوسی شعر را به جهت آن فایده مندی و نقشی که می تواند در جامعه بازی کند به کار می گیرد، فردوسی کارکرد گفتمان ملی گرایی را در راه مبارزه با بیگانگان و باز پس گیری ایران از دست دشمنان ،کارکرد گفتمان فرهنگ دوستی را در راه باز ساخت هویت ملی و احیای وحدت ایرانیان، کارکرد گفتمان خرد گرایی در راه مبارزه با تقدیرگرایی و عزلت نشینی و سرانجام گفتمان آموزه های اخلاقی را برای جان دوباره بخشیدن به سرچشمه ی همه ی خوی های نیکو و وارسته، که همان کردار نیم، گفتار نیک، و رفتار نیک هستند به کار می گیرد.

شاه نامه، گفتمان، ملی گرایی، آموزههای اخلاقی، فرهنگ دوستی، خرد گرایی