هادی دهقان - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر
میثم عابدین پور - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر

معادله پنمن مانتیث (PM) به عنوان روشی معمول برای برآورد تبخیر-تعرق گیاه مرجع (ETo) در اقلیم های مختلف جهان می باشد. این مدل به داده های ورودی زیادی (دمای حدکثر و حداقل، رطوبت نسبی حداقل و حداکثر، ساعات آفتابی و سرعت باد) نیاز دارد که در اکثر ایستگاه های هواشناسی بخصوص در کشورهای در حال توسعه به طور کامل اندازه گیری نشده و یا داده های اندازه گیری شده دقت کافی ندارند. استان خراسان رضوی در شرق کشور از چندین هزار هکتار اراضی کشاورزی برخوردار بوده و یکی از استانهای با بیشترین کسری مخزن سالیانه (به طور متوسط 1081 میلیون متر مکعب) می باشد. این استان دارای 10 ایستگاه سینوپتیک هواشناسی می باشد که در آن همه اطلاعات هواشناسی ثبت می شود و دارای آمار و اطلاعات طولانی مدت هستند. با این وجود ایستگاه های هواشناسی بسیاری در سطح استان وجود دارند که همه داده-های هواشناسی در آنها اندازه گیری نمی شود. بنابراین بایستی از معادلات دیگر که به داده های هواشناسی کمتری نیاز دارند، استفاده کرد. این مطالعه با هدف کابرد فاکتور دمای موثر در معادلات برآورد تبخیر-تعرق گیاه مرجع با حداقل داده هواشناسی دما، انجام شده است. فاکتور دمای موثر تاکنون در معادلات ترنت وایت و بلانی کریدل توسط محققین مورد استفاده قرار گرفته است. در این پژوهش این معادلات در دو فرم اصلی و فرم اصلاح شده با کاربرد فاکتور دمای موثر مورد ارزیابی قرار گرفتند. به عنوان مطالعه موردی نتایج مقایسه روش ها در ایستگاه سینوپتیک مشهد ارائه شده است. به طور کلی نتایج نشان داد کاربرد دمای موثر در معادله ترنت وایت به طور معنی داری دقت مدل را افزایش داده است، اما در معادله بلانی کریدل تاثیر معنی-داری بر دقت مدل نداشت و بعضا در بعضی ماهها دقت مدل نیز کاهش یافته بود. همچنین در معادله اصلی ترنت وایت پیشنهاد گردید به دلیل اینکه در بعضی ماههای سرد سال دما منفی می باشد، در این حالت معادله ترنت وایت قادر به محاسبه تبخیر-تعرق مرجع نمی باشد، و بایستی به جای متوسط دمای ماهانه از قدر مطلق آن استفاده گردد.

تبخیر- تعرق مرجع، دمای موثر، ترنت وایت، بلانی کریدل