الهام السادات شکوهی - دانشآموخته کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی دانشگاه تهران
غلامرضا زهتابیان - استاد گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی دانشگاه تهران
بهنام ریگی لادز - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی دانشگاه زابل

بیابانزایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی به وسیله یک یا ترکیبی از فرایندها مانند فرسایش آبی و بادی، شوری، تخریب پوشش گیاهی تحت عوامل بالقوه طبیعی و انسانی. اگرچه برای انجام این فرایند حضور تمامی این عوامل لازم نیست، اما هرجا و هر زمان که بیابانزایی رخ دهد این عوامل به نوعی ایفای نقش میکنند. در جهان امروز بیابانزایی اراضی مساله مهمی به شمار میرود. این مشکل نه تنها در نواحی خشک و نیمهخشک، بلکه در نواحی نیمهمرطوب نیز مشاهده میشود و موجب کاهش پتانسیل و توان اراضی میگردد. مطالعه و بررسی بیابانزایی به علت گسترش و وقوع پیامدهایی ناگوار بسیار حائز اهمیت میباشد تا دانسته شود که چه عواملی پدیدآورنده این واقعه هستند و چگونه میتوان از بروز آن جلوگیری نموده یا آن را کاهش داد. آثار پدیده بیابانزایی را در هر منطقه میتوان به کمک ظهور پارهای از فرایندهای تخریبی در اکوسیستم مشاهده کرد. در مناطقی با اقلیم گرم و خشک، فرایند بیابانزایی میتواند سرعت پیدا کند و به صورت فاجعه درآید. بنابراین بیابانزایی به عنوان یک معضل زیست محیطی، توسعه پایدار ملی، منطقهای و جهانی را دچار چالش جدی نموده است و هر کشوری بایستی به سهم خود در حل این معضل مشارکت و چاره اندیشی نماید و این چاره اندیشی جز با یافتن شاخص اصلی موثر در بیابانزایی برای جلوگیری از گسترش روند آن در این مناطق میسر نمیباشد. با توجه به اینکه اکثر روشهای متداول در تعیین شدت بیابان زایی، بسیار وقت گیر بوده و نیاز به عملیات صحرایی بسیاری دارد. استفاده از تکنیکهای جدید سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی ضمن کاهش هزینه های پرسنلی موجب افزایش سرعت و دقت در برآورد نتایج حاصله میگردد. در این مطالعه به بررسی پدیدهی بیابانزایی و پژوهشهای کاربردی در این زمینه پرداخته شده است.

بیابان زایی، فرایندهای تخریبی، معضل زیست محیطی، سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی