رضا دهمرده - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند
محمد دهمرده - دانشجوی کارشناسی دانشگاه فرهنگیان شهید مطهری شیراز

فهم اشارات، تلمیحات، اقتباس و بخصوص اصطلاحات علمی، عقلی و عرفانی منجر به دریافت ظرایف و دقایق متون ادبی و در نتیجه التذاذ ادبی می شود. خاقانی یکی از بزرگترین قصیده سرایانی است که از طبعی روان، اندیشه ای توانا، اطلاعات فرهنگی وسیع و همه جانبه و استعدادی سرشار برخوردار است. او مردی است استوار با عزت نفس و همت بلند که در عین گرفتاری و سختی بردبار است و کمتر برای خوش آمد کسی سر و قد را چون ماه می خماند. دیوان خاقانی سرشار از اشارات، تلمیحات ، اقتباس ، آیات و قصص قرآنی ، پیامبران ، تفسیر ، احادیث ، فقه، روایات اسلامی ، رجال ، اساطیر ، اصطلاحات موسیقی ، تضمین ، کنایه و ارسال المثل و...است. همچنین دارای ترکیبات، تشبیهات، و استعارات فراوان است که احاطه ی او بر تمام علوم و فنون دانش ادبی نسبت به معاصران او از اهمیت خاصی برخوردار است. دیوان خاقانی، تحفه العراقین و نام های او پر از نکات انتقادی است. زندگیش در سختی و اندوه می گذرد و فریادش از بخت بد است که خود را در غرقاب غم گرفتار می بیند و فلک را با خویشتن دشمن روی و شادی و خوشی را از آن نامردان و خوار مایگانی می بیند که در هوای کمری، کمرها گشاده و در آرزوی مقامی، بر دو پا نشسته اند. خدای را سپاس می گوید که فضل خود را شامل حالش کرده و اورا از دانش و دین برخورداری داده است. مال و جاه در پیش چشمش حقیر است و بخشش پروردگار در نظرش عزیز. تردیدی در بخشایش یزدانی نداردو با اعتماد به حق از درگاه ملوک تبری می جوید. در این مقاله به تاثیر آیات قرآن در دیوان خاقانی پرداخته شده است.

اشارات، تلمیحات، آیات قرآن، دیوان خاقانی