میثم براری - عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده صنایع دستی
سمیرا کرباسیان - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده صنایع دستی

نسخه مقامات حریری از نسخ ابتدای دوره سلجوقی، که خود آغازگر کتاب نگاری اسلامی است، قابلیت بررسی بادیدگاه های مختلف و رویکردهایی متفاوتی را داراست. با توجه به تنوع موضوعی متن مقامه ها و بررسی فرمیک یاریخت شناسی شخصیت های این مجموعه با این دغدغه مطالعاتی که نگارگر، چگونه به رویکرد تصویری یکپارچه ای درطراحی شخصیت اصلی رسیدهاست، میتواند به بررسی نگاره های نسخه مذکور بپردازد. با این نگاه، پژوهش پیشرو بهبررسی ساختاری پیکره ابوزید به عنوان اصلی ترین شخصیت این مجموعه همت گماشته است. در این راستا با متمایزساختن پیکره ابوزید در سن میانسالی از سایر عناصر تصویری نگاره، جامعه آماری به مجموع 11 پیکره شناخته شده،تعلق گرفته است که با توجه به متن داستان مقامه ها و نگاره های موجود مجزا شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاست. در این راستا عناصر ساختاری هر پیکره با توجه به مشخصه های متنی و تصویری آن، بررسی شده است به اینصورت که در جدول تجزیه و تحلیل پیکره ها، با رویکرد ریخت شناسی ابتدا توصیفات متنی موجود در متن با توجه بهشخصیت ابوزید مجزا شده، سپس ویژگی های فرمیک فیگور مورد نظر با توجه به نگاره، مورد مطالعه قرارگرفته اند.دراین مطالعه از شیوه کتابخانه ای استفاده شده و در پی دستیابی به اصول ریخت شناسی حاکم بر اثر در نگاره ابوزیداست تا به کشف اجزایی که در جهت یکپارچه سازی روند تصویری درنگاره ابوزید به کارگرفته شده، دستیابد و اصولحاکم بر ترکیب این عناصر و اجزا را استخراج نماید. در نتیجه این آنالیز مشهود می گردد که نگارگر این نسخه درنگاهی فرم گرا به پیکره ابوزید، دید شخصی خویش را بر سایر عناصر تاثیرگذار بر فرم چون تبعیت از متن، خصوصیاتسبکی، فرهنگ غالب بر جامعه ارجحیت داده و به خلق شخصیت ابوزید پرداخته است.

نگارگری، ریخت شناسی، مکتب سلجوقی، مقامات حریری، ابوزید در میانسالی