صفرعلی صفوی - استادیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

بیماری زنگ زرد گندم با عامل Puccinia striiformis Westend. f. sp. Tritici، یکی از خسارت زا ترین بیماری های گندم در ایران به شمار می رود. مقاومت میزبانی بویژه مقاومت غیر اختصاص- نژادی (race- nonspecific)، اقتصادی ترین روش مدیریت زنگ زرد است. اگرچه طول عمر ژن های مقاومت اختصاص- نژادی (race- nonspecific) با ترکیب ژن های مقاومت موثر می تواند طولانی شود، روش جایگزین بکارگیری ارقامی است که دارای مقاومت غیر اختصاص- نژادی بر اساس ترکیب ژن های دارای مقاومت تدریجی (slow rusting) و یا کوچک اثر می باشد. در این پژوهش به منظور ارزیابی مقاومت غیر اختصاص- نژادی، واکنش های گیاهچه ای و گیاه کامل 22 لاین امید بخش گندم همراه با شاهد حساس ارزیابی شدند. واکنش گیاهچه ای در شرایط گلخانه ای با استفاده از نژاد 6E150A+,Yr27 ارزیابی شد. واکنش گیاه کامل نیز با اندازه گیری شدت نهائی بیماریه (FRS) و ضریب آلودگی (CI) تحت شرایط آلودگی طبیعی با دوبار آلودگی مصنوعی ارزیابی گردید. آلودگی مصنوعی با مایه زنی اینوکلوم زنگ زرد که داری ویرولانس بر روی ژن های YrA, Yr27, Yr26, Yr25, Yr24, Yr23, Yr22, Yr9, Yr7, Yr6, Yr2 و YrSU بود، انجام شد. آزمایش مزرعه ای بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل طی سال زراعی 91-1390 انجام گردید. نتایج این بررسی نشان داد که لاین های Y-90-21, S-90-20, S-90-17, S-90-16, S-90-14, S-90-1 و S-90-22 همراه با شاهد حساس بیشترین مقدار FRS و CI را داشتند. لاین های S-90-13, S-90-11, S-90-9, S-90-4, S-90-3, S-90-2 و S-90-18 در مرحله گیاهچه ای حساس و در مرحله گیاه کامل مقادیر پایین FRS و CI نشان دادند. بنابراین، این لاین ها بر اساس نتایج این تحقیق و اطلاعات شجره ای آنها دارای درجات متفاوتی از مقاومت تدریجی (مقاومت غیر اختصاص- نژادی یا پایدار) می باشند. بقیه لاین ها که در مرحله گیاه کامل و گیاهچه ای مقادیر پایین آلودگی نشان دادند، بعنوان لاین های نیمه مقاوم یا مقاوم انتخاب شدند.

گندم، پوکسینیا استریفورمیس، مقاومت غیر اختصاص- نژادی، مقاومت پایدار، مقاومت تدریجی