سعید دارابی - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
محمد جمالی - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
محسن بذرافشان - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
سیدباقر محمودی - دانشیار موسسه تحقیقات چغندرقند

بیماری ریزومانیا (Rhizomania) در حال حاضر یکی از مهم­­ترین بیماری­های چغندرقند در دنیا است. در تحقیق حاضر آلودگی تعدادی از علف­های هرز مهم مزارع چغندرقند در شرایط آلودگی طبیعی به ویروس عامل بیماری (Beet necrotic yellow vein virus, BNYVV) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس بررسی شد. بدین منظور ریشه علف­های هرز موجود در مزارع چغندرقند آلوده به بیماری ریزومانیا جمع آوری و برای ردیابی BNYVV در آن ها از آزمون الایزا استفاده شد. نتایج نشان داد در بین علف­های هرز مورد بررسی، بیشترین آلودگی به ویروس عامل بیماری مربوط به چغندر وحشی Beta vulgaris subsp. maritima بود و  BNYVV در سایر علف­های ­هرز مورد بررسی شامل تاج خروس  (Amaranthus retroflexus) ، خرفه (Portulaca oleracea) ، سلمک (Chenopodium album)، تاجریزی (Solanum nigrum)، پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)، کنف وحشی (Hibiscus trionum) و آفتاب پرست (Heliotropium europaeum)  ردیابی نشد. گیاهچه­­های B.maritima در خاک آلوده به ریزومانیا در گلخانه کشت شدند و حدود دو ماه پس از کاشت، علائم برگی بیماری شامل موزائیک سیستمیک، زردی رگبرگ، تشکیل برگ­های کوچک و ریز به صورت مجتمع (رزت) و توقف رشد شدید را نشان دادند. انتقال مکانیکی BNYVV در شرایط گلخانه نیز علائم برگی بیماری در گیاهچه­های B. maritima را نشان داد. در انتقال مکانیکی BNYVV از عصاره برگ آلوده B. maritima به گیاهچه­های سه رقم چغندرقند حساس به بیماری ریزومانیا (IC،  PP8و7233 )، علائم لکه­های موضعی زرد رنگ و سپس نکروز تشکیل گردید. در اندازه­گیری مقدار ویروس در ریشه B. maritima در مقایسه  با ریشه سه رقم چغندرقند یاد شده، مشخص شد غلظت ویروس در ریشه  چغندر وحشی به طور معنی­دار (در سطح احتمال 05/0) بیشتر از سایر ارقام است. نتیجه این بررسی اولین گزارش معرفی B. maritima به عنوان میزبان سیستمیک و آزمایشی برای ردیابی BNYVV در ایران است. این جمعیت (B.maritima accession number 8901)بر­خلاف سایر علف­های هرز در مناطق آلوده به ریزومانیا دارای توان افزایش زادمایه بیماری در خاک می باشد.

Beta maritima, ریزومانیا, علف هرز, مایه زنی مکانیکی, ELISA