شیوا رحیمی تنها - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
عظیم قاسم نژاد - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
ولی ا.. بابایی زاد - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمد زمان علاالدین - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

سابقه و هدف: خشکسالی به علت تغییرات آب و هوایی، پدیده ی شوری خاک را نیز به دنبال دارد و گیاهان در مقابل اثرات اسمزی ناشی از تنش شوری و تنش خشکی از طریق تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و متابولیکی در تمام اندام های خود پاسخ می دهند. در تحقیقات گذشته ثابت گردید که قارچ اندوفیت تحت نام Piriformospora indica توانمندی همزیستی با ریشه بسیاری از گیاهان دارد و نیز در محیط کشت اختصاصی خود قادر است بدون احتیاج به حضور گیاه میزبان چرخه زندگی خود را تکمیل کند. همزیستی این قارچ با ریشه گیاه در تحمل به تنش های زنده و غیرزنده مثمرثمر بوده که این تحمل با تغییراتی در عملکرد و اجزای عملکرد هر گیاه همراه است. هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات عملکرد و خصوصیات ظاهری کنگرفرنگی پس از اثبات توانمندی همزیستی قارچ اندوفیت پیریفورموسپوا با گیاه در شرایط تنش شوری و کم آبی است. مواد و روش ها: پس از غوطه ور ساختن ریشه چه های کنگرفرنگی در سوسپانسیون اسپورهای قارچ اندوفیت (P. indica)، به منظور اطمینان از استقرار و کلونیزاسیون اسپورها در بافت گیاه، رنگ آمیزی ریشه چه با استفاده از روش ویرهیلیگ انجام گردید. سپس طی دو آزمایش جداگانه ، شوری با سه سطح 7/0، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر و کم آبی با سه دوره ی آبیاری هر 3، 6 و12 روز، شرایط تنش تحت عنوان شاهد، متوسط (ملایم) و شدید برای دو تیمار گیاهان همزیست و شاهد اعمال گردید. همچنین آزمایش در چهار تکرار و به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی انجام شد. سپس تغییرات مورفولوژیکی و عملکردی گیاهان مورد آزمایش در اثر همزیستی قارچ و گیاه، مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج بررسی های مورفولوژیکی نشان داد که در اکثر شاخص های عملکردی، برتری گیاهان همزیست شده نسبت به شاهد وجود دارد. وزن تر و خشک ریشه در آزمایش کم آبی و طول برگ و ریشه در آزمایش تنش شوری تحت تاثیر تیمار قارچی تفاوت معنی داری نسبت به شاهد داشتند. اگرچه همزیستی این قارچ سبب افزایش عملکرد در سطوح مختلف شوری نگردید، اما در برخی از شاخص های مورفولوژیک از جمله در طول برگ، طول ریشه و نیز در حجم ریشه تغییرات قابل توجهی را در پی داشته است. همچنین طی اثر متقابل دور آبیاری و قارچ، وزن خشک برگ، وزن تر بوته، طول و حجم ریشه افزایش یافت. نتیجه گیری: برآیند نتایج نشان می دهد که گیاهان همزیست شده نسبت به انواع شاهد قابلیت سازگاری بیشتری با استرس های غیرزنده دارند. لذا استفاده از راه کار ساده آلوده سازی گیاهچه ها به قارچ اندوفیت همزیست ریشه، امکان کشت و کار کنگر فرنگی در خاک های خشک و کم آب را افزایش خواهد داد.

تنش اسمزی , تغییرات مورفولوژیکی , اندوفیت قارچی , Piriformospora indica , کنگرفرنگی