سمانه سادات محزونی کچپی - کارشناس ارشد مرتعداری و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
محمد مهدوی - استادیار منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
محمدحسن جوری - عضو هیئت علمی گروه منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
پروانه راهداری - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن

رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستمها و رویشگاه های طبیعی، تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله ارتفاع از سطح دریا قرار دارد. گیاه پونهسای البرزی (Nepeta crassifolia) از گونه های متعلق به خانواده Labiatea است. اندامهای رویشی این گیاه و سرشاخه های گلدار آن در درمان بیماریهای گوارشی استفاده میشود و اسانس آن خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر ارتفاع بر عملکرد و اجزای تشکیل دهنده اسانس گونه Nepeta crassifolia است. در این بررسی اسانسگیری از اندامهای هوایی گیاه در مرحله گلدهی از دو ارتفاع مختلف، به روش تقطیر با آب صورت گرفت. تجزیه و شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس با دستگاه کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل شده با طیف سنج جرمی (GC/MS) با محاسبه شاخصهای بازداری و مطالعه طیفهای جرمی انجام گرفت. تجزیه واریانس داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماری Spss ver 17 انجام شد. جهت مقایسه میانگینها از آزمون t مستقل در سطح احتمال یک درصد استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد که بازده اسانس بدست آمده در ارتفاعات 2600 و 2950 متری به ترتیب 0,92 0,04% و 1,01 0,07% است که بیشترین آن متعلق به ارتفاع 2950 متری و کمترین آن به 2600 متری تعلق داشت. به طور کلی در دو ارتفاع مختلف، 48 ترکیب شناسایی شد که ترکیبات Nepetalacton، Germacrene D، spathulenol، Isooctyl phthalate و 2-methoxy-4-methyl-phenol عمدهترین ترکیبات بودند. نتایج حاکی از آن است که بهترین محل رویش این گیاه برای حصول بهترین عملکرد کمیت و کیفیت اسانس، ارتفاع 2950 متر میباشد در نتیجه بیشترین میزان اسانس را میتوان استحصال نمود که نشان دهنده تاثیر شرایط محیطی از جمله بالابودن میزان رطوبت خاک و هوا در این طبقه نسبت به طبقه دیگر است.

Nepeta crassifolia، بازده اسانس، ارتفاع از سطح دریا، ترکیبات شیمیایی، Nepetalacton، ایران.