مرضیه مسیبی - استادیار، گروه منابع طبیعی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران
علی رنجبر بهتاش - دانش آموخته کارشناسی ارشد آلودگی محیط زیست

فلزات سنگین به علت اثرات بازدارنده ای که بر روی رشد و نمو گیاهان و میکروارگانیسم ها می گذارند از آلاینده های محیط زیست به شمار می روند و به علت توسعه کاربرد آنها در صنعت، بر سلامت انسان و تولید محصولات کشاورزی اثرات نامطلوب دارند. گیاه پالایی فناوری استفاده از گیاهان برای استخراج، تثبیت، محبوس کردن و یا سمیت زدایی آلاینده ها می باشد. در این پژوهش چهار گونه درختی اقاقیا، زبان گنجشگ، سرو خمره ای و کاج سیاه کشت شده در فضای سبز اطراف کارخانه سیمان اردبیل و همچنین خاک زیر تاج پوشش این گونه ها از نظر انباشتگی عنصر جیوه مورد آزمایش و بررسی قرار گرفتند. از هر گونه در سه بخش ساقه و برگ، خاک سطحی (عمق 20-0 سانتیمتر) و خاک عمقی (عمق 40-20 سانتیمتر) با سه تکرار مجموعا 9 نمونه برداشت شد. در مجموع از چهار گونه 12 نمونه ساقه و برگ، 12 نمونه خاک سطحی و 12 نمونه خاک عمقی برداشت شد. تجزیه و تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار Spss انجام گرفت. برای این منظور از آزمون تجزیه واریانس و آزمون دانکن استفاده گردید. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار جیوه در ساقه و برگ گونه های مورد بررسی مربوط به گونه اقاقیا است و معادل 763 بخش در بیلیون (PPb) می باشد. همچنین کمترین مقدار این عنصر در ساقه و برگ، مربوط به گونه سرو خمره ای با مقدار PPb453 است. در خاک سطحی کمترین مقدار عنصر جیوه مربوط به گونه زبان گنجشک بوده و معادل PPb33 می باشد. بیشترین مقدار عنصر جیوه نیز مربوط به گونه سروخمره ای بوده و معادل PPb46 می باشد. در بخش خاک عمقی کمترین مقدار این عنصر در گونه زبان گنجشک با مقدارPPb 31 و بیشترین مقدار عنصر جیوه مربوط به گونه کاج سیاه بوده و معادل PPb44 می باشد. برای مقایسه های آماری از آزمون تجزیه واریانس یک طرفه و برای مقایسه های دو به دو از ازمون دانکن استفاده شد که بررسی های آماری نشان داد به طورکلی مقدار جیوه در چهار گونه مورد بررسی نشان، اختلاف معنی دار دارند (Pvalue<0/05).

گیاه پالایی، کارخانه سیمان، اقاقیا، زبان گنجشگ، سرو خمره ای، کاج سیاه