جواد یعقوبی - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام

وقف ابزاری قدرتمند جهت پاسخ گویی به مسائل فرهنگی و اقتصادی و به ویژه بهره برداری از آن در تحقق اقتصاد دانش بنیان و مقاومتی میباشد. از آنجایی که در سایه ی رشد علمی ایران اسلامی، امروزه فناوری های نوظهور از قبیل فناوری های هسته ای، هوافضا، نانو، رباتیک و سایر مقوله های علمی، پژوهشی و نخبگان علمی جزء اولویت ها قرار گرفته اند در حوزه وقف هم موضوعات و زمینه هایی جدیدی مطرح میگردند که باید نیات واقفین به سمت آن جهت داده شود. یکی از آن مسائل، وقف علمی است؛ یعنی وقفی که در جهت توسعه و ترویج علم و دانش باشد.انفاق که از بارزترین مصادیق وقف است به عنوان یکی از راه های از بین بردن اختلافات طبقاتی غیرعادالنه ناشی از بی عدالتیهای اجتماعی در اسلام تلقی شده که باعث کمرنگتر شدن این اختالفات در تمام طبقات میگردد. گسترش فرهنگ وقف، بهعنوان بارزترین مصداق احسان، انفاق، صدقه ی جاریه، تعاون و... ، یکی از عمده ترین فاکتورهای انهدام تراکم ثروت در جامعه و ایجاد بستر مناسب برای رشد ارزشهای معنوی و الهی، در شکل توزیع عادلانه ی ثروت، محسوب میشود. در این مقاله با بررسی جایگاه وقف در منابع اسلامی، موقوفاتی که سبب ارتقاء سطح تحصیالت، به خصوص در سطوح بالاتر دانشگاهی میباشد، مورد توجه قرارگرفته است. این مسئله با استفاده از مدل داده های ترکیبی و روش جک نایف برای محاسبه خطای استاندارد مدل، طی سالهای 1382-1390 برآورد شده که نتایج آن بیانگر اثر معنادار و مثبت هزینه های مذهبی بهعنوان شاخصی از انفاق، بر ترویج علم در مدل مورد بررسی است.دستاورد این تحقیق تلاشی در جهت کاهش آسیبهای اجتماعی از طریق تشویق به انفاق و افزایش آگاهی از پیامدهای عدم انفاق در جامعه اسلامی است.

وقف علمی، انفاق، تکامل جامعه، توزیع ثروت، علم و دانش.