علیرضا سالاری برکوئی - کارشناس ارشد پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ گرگان،
جبرئیل نوکنده - عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی، رئیس موزه ملی ایران
حمید عمرانی رکاوندی - مدیر پایگاه میراث فرهنگی دیوار بزرگ گرگان

شهر آق قلا در 15 کیلومتری شمال شهر گرگان امروزی (آستراباد کهن) و در 40 کیلومتری شرق دریای کاسپی قرار دارد. پل تاریخی آق قلا بر روی گرگان رود احداث و در مرکز شهر قرار دارد. اطلاعات درباره شهر سپید دژ، در دوره های مختلف از دوران ساسانیان تا دوره قاجار بصورت پراکنده وجود دارد که منابع موجود کلیاتی درباره شهر و بقایای قلعه تاریخی و پل ارائه می کند. کشف توپ جنگی به همراه میله ارابه آن در کاوش باستان شناسی پل سپید دژ یکی از مهمترین اکتشافات سالیان اخیر در استان گلستان و بخصوص در منطقه آق قلا است که با توجه به منابع نوشتاری وجود این توپ از جهات مختلفی چون؛ کاربری نظامی قلعه، وجود توپچیان و سربازانی جهت محافظت از قلعه و در آخر اینکه نخستین ابزار جنگی از دوره صنعتی بود که در کاوش باستان شناسی کشف شده بسیار حائز اهمیت است. محل کشف توپ جنگی به همراه میله ارابه جنگی آن در طاق چشمه(ترانشه G4 ) و در انتهای پلکان غربی است. هدف از این مقاله ارائه مطالعات و بررسی های صورت گرفته در رابطه با این توپ جنگی و نتایج آزمایشگاهی، برای مشخص نمودن زمان ساخت و تاریخچه استفاده، ترکیب آلیاژ و روش ساخت آن در گذشته است . با توجه به شکل و بازسازی قالب گیری توپ جنگی، پایه توپ و میله ارابه می توان گفت در ساخت آن ها از روش ریخته گری دو کفه ای استفاده شده است.

توپ جنگی، آق قلا، سپید دژ، روش ساخت، ریخته گری دو کفه ای