حسین ملاحسین زاده - کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، جمعیت هلال احمر ایران، یزد، ایران
فریده خاوری - کارشناسی ارشد مامایی، مربی آموزشی گروه مامایی، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ایران
زهره میرکازهی ریگی - کارشناسی ارشد مامایی، مربی آموزشی گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر، ایران

مقدمه: ایران در شمار کشورهای بلاخیز جهان طبقه بندی می شود و در سال های اخیر، شاهد حوادث و بلایای طبیعی با اثرات کشنده انسانی است. یکی از عواقب ثانویه بلایا، تهدید سلامت روانی و جسمی افراد آسیب دیده است. تقریبا همه افراد در شرایط اضطراری، پریشانی روانی را تجربه می کنندکه 9% با اختلال روانی متوسط تا شدید همراه خواهد بود. زنان قشر آسیب پذیر بلایا هستند. شیوع بیماریهای روانی بخصوص اختلالات اضطرابی در زنان ایرانی 5/2 برابر مردان است که این میزان در بحران ها افزایش می یابد. در عصر حاضر سلامت روان یکی از مهمترین شاخص های سلامت یک جامعه قلمداد می گردد. از آنجا که بانوان نیمی از پیکره جامعه را تشکیل می دهند و نیمی دیگر توسط آنان بزرگ می شوند، سلامت آنها نقش بسزایی در سلامت جامعه دارد. این در حالیست که اغلب زنانی که با مشکلات روان روبرو هستند، اطلاع زیادی از آن نداشته یا با جدیت به آن توجه نمی کنند. لذا وقتی به بیماری خود پی می برند که توانایی آنها تحت تاثیر قرار گرفته و آنها را زمین گیر می کند. حال زمانیکه حادثه ای زندگی او را از روال عادی خارج می کند، چگونه می تواند خود را از زیر فشار های مختلف خارج کند مشکلات روانی خود را مرتفع کند یا زندگی اجتماعی و خانواده اش را سر و سامان دهد معرفی بیمار: خانم 35 ساله مجرد، با شکایت ریزش بیش از حد موها، حدود بیست روز بعد از زلزله کرمانشاه به پزشک مراجعه می کند و با درایت پزشک به کارشناس بهداشت روان تیم بهداشت و درمان جمعیت هلال احمر ارجاع می گردد .مراجع شرح مختصر زندگی خود اینگونه بیان می کند؛ پدر و مادرش چندین سال قبل فوت کرده اند و تنها برادرش نیز ازدواج کرده و جدا از او و دو خواهرش زندگی می کند. او و دو خواهرش کوچکترش باهم زندگی می کنند و پس از زلزله با مشکلات متعدد از جمله ناتوانی و مشقت در تهیه اقلام اولیه زندگی روبرو هستند. زیرا بدلیل دیدگاه های فرهنگی نمی توانند امکانات مورد نیاز خود را به راحتی تهیه کنند بطوریکه به تازگی چادر دریافت کرده و در دو هفته ابتدایی بعد از زلزله در مخروبه ها یا چادر آشنایان شب را به صبح می رسانده اند. در این شرایط ریزش بیش از حد موهایش باعث نگرانی او شده بود. موهای وی مجعد و به هم تنیده بود که طبق اظهارات وی با هر بار شانه زدن تعداد زیادی از موهایش را روی شانه و در هر نوبت استحمام بر کف حمام مشاهده می کند که به همین دلیل به پزشک مراجعه کرده تا دارویی برای کاهش ریزش مو دریافت کند. از وی در مورد تعداد دفعات شانه زدن روزانه سوال می شود که وی پاسخ می دهد سه بار یا بیشتر این کار را انجام می دهم و نیز چند بار در روز جلوی آینه موهای خود را بررسی می کنم . خواهر وی با لحنی طعنه آمیز او را دیوانه می خواند و عنوان می کند که تمام طول روز جلو آینه است و موهایش را وارسی می نماید.علائمی که بیشتر در مراجع دیده می شد اعمال تکراری در طول روز (مانند شانه زدن سر، وارسی موها جلو آینه و…) بود که وسواس فکری- عملی را به ذهن متبادر می کرد. بحث و نتیجه گیری: بلایای طبیعی علیرغم ماهیت غم انگیز و تاثیرات منفی بر سلامت روان، فرصتی برای ایجاد سیستم های بهداشت روان پایدار برای همه افراد نیازمند است. شیوع گزارش اختلالات روان در بحران ها نشان می دهند که مراقبت های بهداشت روان باید برای مشکلات خاص و اورژانسی به عنوان بخشی از پاسخ بهداشتی، فورا در دسترس قرار گیرد. توفیق در حل این مشکلات مستلزم شناسایی عوامل مختلف فردی، خانوادگی، فرهنگی می باشد.

بحران، زلزله، اختلال روان، وسواس فکری- عملی