زهرا اسدی - پژوهشگر فوق لیسانس برنامه ریزی شهری، واحد شیراز، موسسه غیرانتفاعی آپادانا شیراز
مصطفی دهقان - پژوهشگر فوق لیسانس برنامه ریزی شهری، واحد شیراز، موسسه غیرانتفاعی آپادانا شیراز

یکی از فضاهای جغرافیایی که از دیرباز،انعکاس دهنده ی ایدئولوژی نظام های حاکم بوده، پدیده ی شهر است. بر این اساس، شهر اسلامی بازتابی از اندیشه های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب می باشد. اسلام به عنوان یک فضای فرهنگی و یک فضای ارتباطی ممتاز، بر مناظر شهری، سیمای ظاهری شهرها، ساختارهای آن ها، نحوه ی کار آن ها، ارتباط آن ها با یکدیگر و با محیط اطرافشان تاثیر گذاشت. شهر از جمله بارزترین و ملموس ترین جلوه های فرهنگ بشری است که با ارائه فضاهای عینی و قابل ادراک، زمینه ساز حضور شهروندان در عرصه زندگی اجتماعی است. در شناخت سازمان فضایی و کالبدی شهر، علاوه بر بررسی عناصر کالبدی آن، نحوه ارتباط این عناصر در یک مجموعه منسجم و هدفمند مورد نظر است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و مطالعه کتابخانه های، در پی تحلیل ساختار فضایی و کالبدی شهر ایرانی _ اسلامی می باشد. هدف اصلی پژوهش فوق ابتدا بررسی تئوری شهری ایده آل ایرانی_ اسلامی، آسیب سنجی موجود در شهرها و ارائه ی راهکارهای متناسب با شهر ایرانی _ اسلامی می باشد. در پژوهش فوق به بررسی شهرها به لحاظ منظر و نماد ایرانی _ اسلامی همچنین ویژگی مصالح به کار رفته در معماری اسلامی بیان شده است، می پردازیم. نتایج حاکی از آن است که شهرها به لحاظ منظر و نماد ایرانی _ اسلامی از هیچ الگویی پیروی نکرده و همه چیز بر اساس بی نظمی طراحی شده است.

ویژگی شهر اسلامی، شهرسازی اسلامی، فضای شهری، شهر قم.