عباس مترجم - دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان
احمد حیدری - دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا همدان

تپه قشلاق در جنوب روستای چهل امیران در بخش چنگ الماس شهرستان بیجار قرار دارد. کاوش این محوطه بیانگر استقراردر دوره مس سنگی است که در دوره مفرغ متاخر وآهن III نیز برای مدت کوتاهی مورد استقرار قرار گرفته است. آثار دوره مس سنگی بخش اصلی داده های این محوطه است. سفال دوره مس سنگی این محوطه در شش گروه؛ پوشش غلیظ، بدونپوشش، نیم پوشش، پوک آشپزخانه ای، خاکستری و نخودی قابل تقسیم بندی است. تفاوت های قابل توجهی در سفال ها ازلحاظ گروه، فرم، اندازه، ظرافت و ... مشاهده میشوند. به منظور تعیین تخصص گرایی در تولید سفال ها با توجه به خمیره مورداستفاده برای ساخت سفال بر مبنای آزمایشهای مکانیک سنگ، میزان تخلخل سفالها با توجه به گروه تعیین شده است.نتیجه آزمایش ها بر مبنای تجزیه و تحلیل های آماری که با نرم افزار SPSS انجام گرفته است، تفاوت معنی داری در میزان تخلخل سفال گروه های مختلف را بین سفال گروه نخودی با سایر گروه ها نشان میدهد. به بیانی دیگر روند تولید همه سفال هادر دوره مس سنگی این محوطه بجز سفال نوع نخودی ظریف به یک شیوه طی شده است. این مساله وجود دو شیوه متفاوتسفالگری را نشان میدهد. با توجه به تفاوت کامل سفال نخودی با سایر گروه ها، تعداد کم آن ها و نتایج تخلخل، شاید بتوانجنبه وارداتی بودن آنها را مطرح کرد.

پیچیدگی های اجتماعی، تخصص گرایی، تخلخل، تپه قشلاق بیجار، سفال دوره مس سنگی