حسن مرادی - استادیار دانشگاه شاهد

غایتمندی فاعل یا یک شیء، یکی از مهم ترین مباحث فلسفی و کلامی استکه از شاخص ترین فروعات آن، مسیله غایت داشتن افعال الهی است. فخر رازیاستدلال های متعددی در ابطال غایت داشتن خداوند اقامه می نماید که در سهدسته بیان می شوند. در دسته اول، غایتمندی خدا با برخی از اوصاف او مانندکمال یا قدرت مطلق بودن و حادث بودن فعل ناسازگار است و در دسته دوم، بابرخی از اوصاف انسان مانند محدود بودن دایره سٶال، متناهی بودن در فهم ومجبور بودن. دسته سوم نیز غایتمندی را موجب ایجاد پارادوکس می دانند.در پژوهش حاضر در ضمن نقد هر یک از برهان ها، این نتیجه حاصل شدکه در بیشتر استدلال ها، نظریه معتزله در مورد غایتمندی زاید بر ذات ابطال شدهاست، نه غایتمندی ذاتی؛ آن گونه که فلاسفه ای مانند ابن سینا مطرح کرده اند.

خداوند، غایتمندی، فخر رازی، انسان، خلقت