بررسی ارتباط خصوصیات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک پایه های مختلف مادری و پدری با کمیت و کیفیت بذر چغندرقند

این تحقیق در سال های زراعی1392- 1391 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل و در ایستگاه تحقیقات چغندرقند مرحوم عبدالرسول مطهری کرج، انجام گرفت. در این تحقیق جهت مطالعه تاثیر پایه های گرده افشان بر کمیت و کیفیت بذر منوژرم چغندرقند، بررسی ارتباط وقوع مراحل فنولوژیکی و ویژگی های مورفولوژیکی با کمیت و کیفیت بذر چغندرقند و بررسی عکس العمل لاین های امیدبخش مختلف پدری و مادری به شرایط آب و هوایی مختلف و مقایسه هیبریدهای حاصل از تلاقی لاین های مختلف چغندرقند تحت شرایط آب و هوایی متفاوت پنج پایه مادری دیپلویید نر عقیم(CMS) سینگل کراس شامل(436×7112، SB36×7112، 231×261، SB37×28874 و 419×SB36) به همراه چهار پایه پدری گرده افشان دیپلویید شامل (SHR.1-P.12، F-8662 ، FC709-2/24 وS1-88227 )، مورد استفاده قرار گرفت. این تحقیق با سه تکرار به صورت کرت های یکبار خردشده (اسپلیت پلات) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. بطوری که پایه ها ی پدری در کرت های اصلی و پایه های مادری در کرت های فرعی قرار گرفتند. در این تحقیق مشخص گردید غلظت دانه گرده و ویژگی های گرده افشانی در تولید بذر هیبرید چغندرقند مهم می باشند. علاوه بر آن در میان چهار والد گرده افشان از نظر کل دانه گرده گرفته شده در طول دوره گرده افشانی، طول دوره گرده افشانی، درصد بوته های بولت نرفته و درصد بوته های نرعقیم تفاوت معنی داری وجود داشت. بین پایه گرده افشان F-8662 با والد بذری 7112×SB36 و SB37×28874 بیشترین هم زمانی وجود داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که نه تنها تاثیر پایه های گرده افشان بر کمیت و کیفیت بذر چغندرقند از نظر آماری معنی دار است، بلکه بین پایه های مادری نیز از نظر کمیت و کیفیت بذر اختلاف آماری وجود دارد. حداکثر عملکرد خام، درصد جوانه زنی، درصد بذر استاندارد، حداقل پوکی و بذر زیر سرند از پایه گرده افشان F-8662 حاصل گردید و کمترین عملکرد کمی و کیفی بذر به پایه گرده افشان S1-88239 اختصاص یافته بود. پایه های مادری 7112×SB36 و SB37×28874 از نظر کمیت و کیفیت بذر نسبت به دیگر پایه ها برتری داشتند. نتایج آزمایش نشان داد که بین پایه های مختلف مادری از نظر صفات فنولوژیک، صفات مورفولوژیک بوته و صفات کمی وکیفی بذر اختلاف آماری وجود دارد. بیشترین تعداد شاخه اصلی و فرعی، وزن خشک شاخه، وزن خشک بذر و وزن خشک کل در پایه های مادری 7112×SB36 و SB37×28874حاصل شد و پایه مادری 261×231 از کمترین تعداد شاخه اصلی و فرعی، وزن خشک شاخه، وزن خشک بذر و وزن خشک کل و بیشترین ارتفاع بوته برخوردار بود. بیشترین عملکرد خام بذر از پایه های مادری 7112×SB36 و SB37×28874 بدست آمد و کمترین مقدار عملکرد بذر در بوته به 261×231 اختصاص یافت. بین مولفه های ساقه روی و گل دهی با عملکرد و همچنین بین تعداد شاخه های اصلی و فرعی، وزن خشک شاخه و وزن خشک کل بوته با عملکرد بذر خام همبستگی مثبت و بین ارتفاع بوته با کمیت و کیفیت بذر همبستگی منفی وجود داشت. و این نتیجه نشانگر ضرورت عملیات هرس و اجرای آرایش کاشت بر اساس ویژگی های موفولوژیکی رقم است. در هر دو منطقه تولید بذر پایه های پدری SHR01-P.12 و F-8662 بر خلاف پایه های پدری FC709-2/24 و S1-88239 باعث شدند بیشترین عملکرد خام بذر، بیشترین بذر استاندارد با حداقل بذر زیر سرند حاصل شود. در هر دو منطقه تولید بذر، پایه های مادری 7112×SB36 و SB37×28874 بیشترین عملکرد خام بذر و درصد بذر استاندارد و کمترین بذر زیر سرند را داشتند و پایه مادری 261×231 در هر دو منطقه کمترین عملکرد خام بذر و درصد بذر استاندارد و بیشترین بذر زیر سرند را داشتند. نتایج مقایسه میانگین های بدست آمده از تجزیه مرکب دو منطقه آزمایش نشان داد که در ایستگاه اردبیل، عملکرد بذر خام، درصد بذر استاندارد، درصد جوانه زنی و وزن هزار دانه به ترتیب 64/58، 87/38، 67/19 و 27/18 درصد بیشتر از ایستگاه کرج بود و درصد بذر پوک نیز در ایستگاه کرج 70 درصد بیشتر از ایستگاه اردبیل بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که در ایستگاه اردبیل هیبریدهای 7112*SB36 × SHR01-P.12 و 7112*SB36 × F-8662 و در ایستگاه تولید بذر کرج هیبرید 7112*SB36 × F-8662 دارای بالاترین درصد جوانه زنی بود. سرعت جوانه زنی در بذرهای تولید شده در ایستگاه تولید بذر کرج به مراتب بیشتر از بذرهای تولید شده در ایستگاه تولید بذر اردبیل بود.کلمات کلیدی: قدرت گرده دهی- دوره گرده افشانی- مراحل فنولوژیک، صفات ریخت شناختی- مولفه های جوانه زنی