نقشه راه توسعه آبزی پروری ماهیان خاویاری کشور

طی دو دهه گذشته ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر بعلت فقدان مدیریت پایدار، شدیدا کاهش و میزان تولید خاویار ایران از ‮‭305‬ تن در سال ‮‭1364‬ به حدود 3 تن در سال ‮‭1392‬رسید. نتایج بررسیهای بوضوح نشان میدهد که در صورت تداوم وضع موجود ، میزان صید ماهیان خاویاری بالغ و تولید خاویار ایران در سال ‮‭1400‬ به صفر خواهد رسید. در منابع و مجامع علمی دلایل ذیل را عامل اصلی کاهش ذخایر و میزان صید ماهیان خاویاری میدانند: عدم مدیریت اصولی و بهره برداری پایدار از ذخایر تاسماهیان، ناکافی بودن هماهنگی ها و عدم اقدام عملی و مشترک کشورهای حاشیه خزر برای مبارزه با صید غیرمجاز، قاچاق، احیا و حفاظت از ذخایر، مشکلات اجتماعی و اقتصادی بویژه بیکاری و عدم اشتغال در مناطق ساحلی، عدم سیاستگذاری اصولی و سرمایه گذاری کافی در زیربخش ،تخریب زیستگاهها و مسدود نمودن مسیر مهاجرت مولدین جهت تخم ریزی طبیعی از طریق احداث سد روی رودخانه های اصلی حاشیه خزر،کاهش و تغییر منابع غذایی در محلهای تخمریزی و تغذیه ای لارو و بچه ماهیان در داخل رودخانه ها و مصب ها،آلودگی های صنعتی، نفتی، شهری و کشاورزی،عدم استفاده از توانمندیهای منطقه ای و بین المللی که در امور دریای خزر فعالیت دارند. با عنایت به موارد ذکر شده و با توجه به واقعیات، مشکلات و معضلات بنیادی و فقر اجتماعی - اقتصادی جوامع صیادی حاشیه خزر در سر راه بهرهبرداری مسیولانه ذخایر مشترک تاسماهیان دریای خزر از یکطرف، و دوره تولیدمثل طولانی و بلوغ جنسی دیرهنگام تاسماهیان (‮‭10-18‬ سال) از طرف دیگر، مطمینا ذخایر تاسماهیان دریای خزر حتی در آبهای جمهوری اسلامی ایران بزودی بهبود نخواهد یافت. با توجه به کاهش ذخایر طبیعی تاسماهیان دریای خزر ،در حال حاضر، یکی از راههای تامین گوشت و خاویار مورد نیاز کشور و ورود مجدد به بازارهای بین المللی و احیا مجدد جایگاه خاویار ایران" توسعه پایدار آبزی پروری ماهیان خاویاری" میباشد.کشورمان از پتانسیلصها و شرایط ویژه ای در توسعه آبزی پروری تاسماهیان برخوردار است. که مهمترین آن بشرح ذیل میباشد: برخورداری از گونههای بومی و مناسب تاسماهیان در دریای خزر برخورداری از نیم قرن تجربه و دانش فنی در تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری ایجاد اشتغال و شرایط آب و هوایی مناسب پایین بودن هزینه های تولید در مقایسه با سایر کشورهای رقیب ارزآوری و درآمد قابل توجه و امکان جذب سرمایه خارجی وجود تقاضا زیاد برای مصرف گوشت و خاویار در بازارهای داخلی و جهانی برخورداری از جایگاه بسیار مناسب در تجارت جهانی خاویار و مشهوریت نام خاویار ایران از آنجاییکه دریای خزر، بعنوان بزرگترین خزانه ژنی تاسماهیان، زیستگاه اصلی این گونه های باارزش کشور محسوب میشود واز طرف دیگر طبق تقسیم بندی‭(IUCN) ‬تمام تاسماهیان خزر در رتبه " شدیدا" در حال انقراض" قرار گرفته اند، لذا هر گونه توسعه و برنامه ریزی برای این امر، مهم نیاز به تدوین نقشه راه دارد. تا با توجه به ملاحظات زیست محیطی و اهمیت تنوع زیستی" توسعه آبزی پروری پایدار تحقق یابد. در تدوین نقشه راه توسعه آبزی پروری در نظر است موارد ذیل مورد توجه قرار گیرد: بررسی وضعیت موجود ماهیان خاویاری دریای خزر: بررسی میزان تولید گوشت و خاویار کشور در ‮‭20‬ سال گذشته، بررسی میزان صادرات خاویار ایران، وضعیت ذخایر طبیعی تاسماهیان خزر،سیاست کشورهای خزر در حفاظت و بهر هبرداری تاسماهیان،آبزی پروری ماهیان خاویاری کشور:تاریخچه، ضمن تحلیل عملکرد برنامه چهارم به بررسی وضعیت موجود،برنامه پنج ساله پنجم سازمان شیلات ایران مرتبط با آبزی پروری ماهیان خاویاری( کمی و کیفی)،میزان تولید و توزیع استانی آن،اهداف و بر نامه های موسسه تحقیقات شیلات ایران در برنامه پنجم، تحیقیات انجام شده و در حال انجام مرتبط با آبزی پروری تاسماهیان همراه با آخرین وضعیت تولید جهانی گوشت و خاویار و ارزش اقتصادی آن خواهد پرداخت. یکی از موضوعات مهم توسعه آبزی پروری، بررسی مسایل و محدودیتها و عوامل موثر در تولید شامل: نهاده های تولید (بچه ماهی، غذا، دارو، تسهیلات ...)، نظام و الگو و نظام های بهره برداری، فرآوری و صادرات، الزامات کنواسیون سایتس و سایر عوامل خواهد بود که در این نقشه راه بحث و بررسی خواهد شد. درپایان، نقشه راه در قالب اولویت ها و برنامه های اجرایی و تحقیقاتی مورد نیاز در پیشبرد توسعه آبزی پروری تاسماهیان، ساختار و الگو مناسب برای برنامه ریزی و توسعه در قالب شورایها، کمیته های تخصصی در سطح ملی و استانی ارایه خواهد شد. کلمات کلیدی: نقشه راه، پرورش ماهیان خاویاری، آبزی پروری، دریای خزر