تعیین اشکال ناهمواریها ، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مینرالوژیکی شنزارهای کشور- استان آذربایجان شرقی

شناخت تپه های ماسه ای گام اساسی در مبارزه با فرسایش بادی می باشد. صرفه جویی در وقت و هزینه عملیات تثبیت شن اقتضا می کند که بخشهای فعال ماسه زارها و کانون های بحرانی کشور شناسایی و اولویت بندی تثبیت انجام شود. هدف از اجرای این طرح تعیین اشکال ماسه زارها و تفکیک قسمتهای فعال آنها، بررسی استعداد رویشی آنها با استفاده از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ونهایتا تهیه اطلاعات پایه برای منشایابی ماسه زارهای فعال می باشد. بدین منظور پس از شناسایی شنزارهای استان آذربایجان شرقی شکل ناهمواریهای ماسه ای و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها تعیین گردید. براساس نتایج حاصل از این تحقیق شنزارهای استان آذربایجان شرقی عبارتند از: 1- مجتمع ماسه ای قوم تپه 2- مجتمع ماسه ای آقاقومی 3- مجتمع ماسه ای جلفا. مجموع مساحت تپه های ماسه ای در استان آذربایجان شرقی ‮‭1052/61‬ هکتار است که قوم تپه ‮‭466/02‬ هکتار، آقاقومی ‮‭389/35‬ هکتار و مجتمع ماسه ای جلفا ‮‭197/24‬ هکتارمی باشد. شکل تپه های ماسه ای منطقه قوم تپه به صورت بارخان، بارخان ناقص و پهنه ماسه ای می باشد که به ترتیب 3/،‮‭2/8 0‬ و ‮‭96/9‬ درصد منطقه را فراگرفته اند. در منطقه آقاقومی اشکال ناهمواریها شامل بارخان ناقص و پهنه ماسه ای می باشد که به ترتیب ‮‭1/1‬ و ‮‭98/9‬ درصد می باشند. مجتمع ماسه ای جلفا شامل پهنه ماسه ای و به صورت پراکنده نبکا می باشد. در مجموع در سطح استان ‮‭13/37‬ هکتارشنزار فعال و‮‭1/2‬ هکتار شنزار نیمه فعال و ‮‭1038/04‬ هکتار شنزارغیرفعال وجود دارد. تپه های ماسه ای استان از نظر شوری محدودیتی ندارند و تمامی عرصه های شنزار در استان دارای هدایت الکتریکی کمتر از 4 دسی زیمنس بر متر می باشند. ‮‭98/6‬ درصد تپه های ماسه ای در سطح استان با گونه هایی مانند خارشتر و علف شور و همچنین کشت محصولات کشاورزی توسط کشاورزان منطقه تثبیت شده و ‮‭1/4‬ درصد تثبیت نشده است. لازم به ذکر است که قسمت اعظم تپه های ماسه ای آقاقومی توسط کشاورزان بومی تسطیح و اختصاص به کشت محصولات زراعی و باغی دارد و قسمتهای باقیمانده نیز در حال برداشت می باشد. نتایج دانه بندی نشان داد که میانگین قطردانه های ماسه در ناهمواریهای ماسه ای استان در قوم تپه ‮‭247/8‬ ، آقاقومی ‮‭215/4‬ و جلفا ‮‭226/3‬ میکرون است. کلمات کلیدی: شنزار،اشکال تپه های ماسه ای، پوشش گیاهی، قوم تپه، استان آذربایجان شرقی