ارزیابی پتانسیل تولید رویش گاه با استفاده از شاخص کیفیت خاک

این مطالعه قسمتی از یک پروژه بزرگتر برای آزمون مدل ارایه شده توسط ‮‭2003‬‭) Rezaei) ‬است که موثرترین ویژگیصهای خاک در منطقه حوزه آبخیز سد لار در استان تهران برای ارزیابی پتانسیل مراتع نیمهصاستپی ایران اجرا شده بود. در مطالعه حاضر، برای انتخاب شاخصهصهای پیشصبینیصکننده پتانسیل تولید رویشگاه در مناطق مرتعی نیمهصاستپی از ویژگیصهای خاک قرق ایستگاه تحقیقاتی سارال کردستان استفاده شد. ارتباط بین تولید سالانه گیاه و ویژگیصهای خاک در ‮‭30‬ واحد کاری بر اساس نتایج آماری و تجربه کارشناسی مورد تفسیر قرار گرفت. برای تعیین کوچکترین سری از خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک که بتواند حداقل نزدیک به %‮‭70‬ تغییرات در کل سری داده را در هر واحد کاری از آن خود کند، از رگرسیون دو متغیره، چندمتغیره و آنالیز مولفهصهای اصلی ‭(PCA) ‬استفاده گردید. از این سری حداقل داده برای تعیین کیفیت خاک استفاده کردیم. با استفاده از روش آماری ‭PCA ‬از بین ‮‭18‬ ویژگی عمق خاک و سطح خاک که بیشترین تغییرات تولید گیاهی را پیشصبینی میصکردند، یک سری شاخصه به عنوان موثرترین عاملصها و حداقلصهای لازم برای مطالعه ارزیابی اراضی مرتعی منطقه پیشنهاد گردید: شاخص چرخه عناصر، شاخص سازمانصیافتگی و درصد ازت. بررسی ارتباط بین ویژگیصهای خاک و تولید حاکی از آن بود که متغیرهای گیاهی به ویژگیصهای مرتبط با حاصلخیزی و چرخه عناصر حساسصتر از سایر ویژگیصها هستند. با اعمال رگرسیون چندمتغیره برای سری داده در برابر ویژگیصهای تولید گیاهی (تولید کل، تولید علفی و تولید قابل استفاده دام) به عنوان متغیرهای وابسته، کارایی سری داده انتخاب شده به لحاظ بیان پتانسیل واحدها بررسی شد. این سری داده نزدیکی بالایی با دستاوردهای مدل ارایه شده توسط ‮‭2003‬‭) Rezaei) ‬دارد به گونهصای که متغیرهای چرخه عناصر و ازت در هر دو مشترکند. در این مطالعه به کمک معادلهصهای ارایه شده توسط مدل مذکور، از ارزیابی کیفیت خاک برای پیشصبینی توان تولید به عنوان اجزای اصلی پتانسیل سایتصهای مرتعی استفاده شد و برای مقایسه شاخص پتانسیل رویشگاه ‭(SCI) ‬با این مدل، شاخص ویژه بارندگی نیز مورد استفاده قرار گرفت. برای محاسبه فاکتورهای وزنصدهی مربوط به هر شاخص از آنالیز آماری ‭PCA ‬استفاده شد. سپس مقادیر مشاهده شده شاخصصهای سری داده را با استفاده از فاکتورهای وزنصدهی عملکردهای امتیازدهی (بر گرفته از مدل مذکور) به یک شاخص کیفیت خاک تجمیعی با مقادیر صفر تا یک تبدیل و ترکیب شد. صحت شاخصصهای کیفیت خاک برای تولید گیاهی با ایجاد ارتباط بین مدل پیشصبینیصکننده و تولید اندازهصگیری شده مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت مشخص شد که تولید قابل استفاده دام با دقت مناسبی از طریق مدل ارایه شده مربوط به کیفیت خاک، قابل پیشصبینی است (‮‭0/69‬R2=) اما دو ویژگی دیگر تولید یعنی تولید کل و تولید گیاهان علفی در مقایسه با مدل اصلی از دقت پایینصتری برخوردار بود. به نظر میصرسد قرق بودن مراتع ایستگاه سارال و تعداد نمونه و سطح مورد مطالعه بیشتر در مدل اصلی دلایل اصلی این تفاوت باشند. واژگان کلیدی: سری حداقل داده، شاخص کیفیت خاک، پتانسیل رویشگاه مرتعی، مراتع سارال کردستان، چرای دام، تجزیه مولفهصهای اصلی