ارزیابی ازت از منشا زمین شناسی در آبخیز رود شور جهرم

افزایش روزانه جمعیت دنیا فزونی اشتها وخوشتر شدن سلیقه ای گزینش خوراک نورسیده ها، مدیریت پایدار منابع موجود را میطلبد. در این میان آب و عناصر غذایی گیاهی نقشهایی مهم را در تولید و در نتیجه در انجام مدیریت پایدار منابع ایفا مینمایند. کمبود ازت خاک از عوامل محدود کننده ی تولید در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار میرود. گرچه ازت نزدیک به ‮‭80‬ درصد حجم هوا را تشکیل میدهد، فرآوری آن و تولید کودهای ساخته دست بشر منوط به صرف کارمایه های تجدیدناپذیر میباشد. ازاینرو، یافتن منابع در دسترس ازت از اهمیتی ویژه برخوردار است . بدینترتیب، وجود ازت زمینساختی در پارهای از سازندهای دوران سوم زاگرس را بایستی نعمتی بزرگ به شمار آورد. جالبتر آنکه، برخی ترکیبهای ازته دزسیلاب حل شده، و این ماده مهم حیاتی همراه با آب زندگی بخش به گیاه میرسد. دگرگونی نعمت به نقمت براثر ازبین رفتن تعادل نیز در این مورد صادق است. پیامد وجود نیترات وآمونیوم در آبهای آشامیدنی زیانبارشدن مصرف آنهاست. وزارت حفاظت محیطزیست آمریکا آبی را که غلظت نیترات آن افزون بر ‮‭4/4‬ میلیگرم باشد مناسب شرب نمیداند. سازمان بهداشت جهانی بر آن است که وجود افزون بر ‮‭1/5‬ میلیگرم در لیتر آمونیوم طعم و بوی آب را ناخوشایند میکند به همین ترتیب سازمان مزبور وجود افزون 3 میلیگرم در لیتر نیتریت را برای مصرف کنندگان احتمالا" مضر میداند. از آنجا که بخش عمده آب مصرفی ما دربیابانهای ایران از منابع زیرزمینی تامین میگردد، و تغذیه مصنوعی آبخوانها با سیلاب که ممکن است دارای نیترات و آمونیوم باشند صورت میگیرد، مطالعه وضعیت ازت خاک و آبهای زیرزمینی شبکه های تغذیه مصنوعی گریز ناپذیر است. گزارش حاضر نتیجه ی برخی بررسیهای نویسندگان را طی سالهای ‮‭1379-82‬ در آبخیزهای بیشه زرد، چاه قوچ و کهراب گربایگان فسا، که سیلاب آنها در طرحهای تغذیه مصنوعی آبخوانها مورد بهره برداری قرار میگیرد، عرضه مینماید. فشرده یافته ها به شرح زیراست: 1- دامنه ی غلظت نیترات در سه سیل نمونه برداری شده ‮‭5-16‬ میلیگرم در لیتر، و غلظت آمونیوم در همان سیلابها ‮‭5-9‬ میلیگرم در لیتر بوده است. 2-دامنه ازت کل لایه ‮‭0-30‬ سانتیمتری ‮‭14‬ نمونه خاک از دو شبکه تغذیه مصنوعی آبخوانها از ‮‭113‬ تا ،‮‭679‬ در لایه ‮‭30-70‬ سانتیمتری آنها از ‮‭190‬ تا ،‮‭426‬ و برای لایه ‮‭70-111‬ سانتیمتری آنها از ‮‭19‬ تا ‮‭253‬ میلیگرم در کیلوگرم میرسیده است. این مقادیر برای دو شاهد به ترتیب ،‮‭78 0‬ تا ،‮‭97‬ ،‮‭39‬ و ‮‭19‬ تا ‮‭39‬ بوده است. میانگین ازت کل خاک سیلاب گرفته نسبت به شاهد در سطح %5 معنی دار است. گرچه بقولات بخشی از ازت مورد نیاز گیاهان را تامین میکنند، لکن ارقامی که انقلاب سبز را تحقق بخشیده اند به منبعی فراتر از این گونه ازت نیازمندند. 3-دامنه نیترات لایه ‮‭0-30‬ سانتیمتری ‮‭14‬ نمونه، خاک از دو شبکه مزبور از ‮‭1/44‬ تا 6/،‮‭10‬ در لایه‮‭30-70‬ سانتیمتری از ‮‭1/34‬ تا ‮‭17‬/،5 و در لایه ‮‭70-110‬ سانتیمتری از ‮‭1/29‬ تا ‮‭4/41‬ میلیگرم در کیلوگرم میرسیده است. این مقادیر برای دو شاهد به ترتیب ‮‭1/29‬ تا ‮‭40‬/،‮‭1/20 2‬ تا ‮‭16‬/،2 و ‮‭2/02‬ تا ‮‭2/25‬ میلیگرم در کیلوگرم بوده است. 4-دامنه آمونیوم لایه ‮‭0-30‬ سانتیمتری ‮‭14‬ نمونه خاک از دو شبکه مزبور ‮‭7/32‬ تا ‮‭71‬/،‮‭10‬ در لایه ‮‭30-70‬ سانتیمتری از ‮‭6/94‬ تا ‮‭01‬/،‮‭11‬ و در لایه ‮‭70-110‬ سانتیمتری از ‮‭6/62‬ تا ‮‭9/89‬ میلیگرم در کیلوگرم میرسیده است .این مقادیر برای دو شاهد به ترتیب ‮‭7/40‬ تا ‮‭28‬/،‮‭7/95 9‬ تا ‮‭59‬/،8 و ‮‭7/30‬ تا ‮‭8/97‬ میلیگرم در کیلوگرم بوده است. تفاوت مقادیر آمونیوم فقط در مورد نیمرخ 1 و شاهد در حد %5 معنی دار است. 5-دامنه نیترات آب ‮‭15‬ چاه متاثر از تغذیه مصنوعی آبخوانها ‮‭0/03‬ تا 3 میلیگرم در لیتر رسیده و از این حیث مصرف آنها نگران کننده نیست. 6- دامنه آمونیوم آب ‮‭15‬ چاه متاثر از تغذیه مصنوعی آبخوانها ‮‭0/06‬ تا ‮‭0/97‬ میلیگرم در لیتر رسیده و از این حیث نگران کننده نیست. 7- دامنه نیتریت آب چاهها بین ‮‭0/03‬تا ‮‭2/43‬ میلیگرم در لیتر متغیر بوده از این نظر برای مصرف کنندگان زیان آور نیستند. 8- رسانایی کهربایی آب تمام چاهها، به جز آب آشامیدنی بیشه زرد بین ‮‭82/4/15‬ تا ‮‭15‬ یا ‮‭82/5/18‬ کاهش یافته است که دلیل بر رسیدن موج آب شیرین تغذیه شده در فروردین ‮‭82‬ میباشد .چاه بیشه زرد بلافاصله تغذیه شده و آبکشی از آن به افزایش نمک میانجامد. 9‭- PH ‬آب چاهها بین ‮‭7/36‬ تا ‮‭8/10‬ متغیر بوده و ازاین نظر برای مصرف کنندگان زیان آور نیستند این گزارش میتواند مکمل پایان نامه ی آقای مهرداد محمدنیا باشد، انشاالله.