ارزیابی اثرات زیستمحیطی خزش شهری در روند توسعه شهر (مطالعه موردی: شهر رشت)

رشد جمعیت شهرهای ایران بعد از انقلاب اسلامی با افزایش چشمگیری مواجه شد و این افزایش در طی دو دهه اخیر به حدی بوده است که شهرها با شیوههای مختلفی رشد و تکامل یافتند. یکی از مسائل حائز اهمیت در این ارتباط، توسعه بیرویه فیزیکی شهرهاست که با تراکم پایین و بهصورت پراکنده اتفاق افتاده و به مشخصه ظاهری بسیاری از شهرها در جهان تبدیل شده است. این مسئله امروزه به شکل خزش شهری نمود پیدا کرده و موضوع بسیاری از پژوهشها قرار گرفته است. شهر رشت نیز از این قاعده مستثنی نیست و به دلیل چندنقشی بودن آن در سطح منطقه و استان، در مقایسه با سایر شهرها رشد کالبدی نامناسبی را شاهد بوده است که مهمترین ویژگی آن خزش شهر به سمت و سوی سطح اراضی پیرامون محدوده قانونی شهر بوده است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی اثرات زیستمحیطی خزش شهر رشت در روند توسعه زمانیـ فضایی است. در تحقیق حاضر، برای ارزیابی اثرات زیستمحیطی خزش شهری در شهر رشت، از روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع (RIAM) استفاده شده است که به منظور ثبت اثرات ناشی از احداث ساخت و سازهای مسکونی و غیرمسکونی بر چهار محیط فیزیکیـ شیمیایی، اکولوژیکیـ بیولوژیکی، اجتماعیـ فرهنگی و اقتصادیـ فنی استفاده شد. در ادامه ۲۶ عامل در چهار محیط مذکور انتخاب شد و با استفاده از ماتریس RIAM، اثرات این عوامل بر خزش شهری شناسایی شد. تحلیل ماتریس RIAM نشان داد که ۸۷/۸۳ درصد از عوامل دارای اثرات منفی و تنها ۱۳/۱۶ درصد دارای اثرات مثبت بودند. بر این اساس، توریسم، فعالیتهای کشاورزی، تنوع زیستی، فون و گونههای جانوری و آلودگی آبهای سطحی بیشترین اثرات منفی را بر خزش شهری دارند.

کلیدواژه ها:

توسعه کالبدی ، خزش شهری ، ماتریس RIAM ، پیامدهای زیستمحیطی ، شهر رشت