دیپلماسی، جنگ و حاکمیت سیاسی نگاهی دوباره به مناسبات ایران و انگلستان در آغاز قرن سیزدهم / نوزدهم

در سال های نخست قرن سیزدهم نوزدهم ایران و انگلستان شاهد شکل گیری و توسعه محدود یک رابطه سیاسی بودند که مبنای اصلی آن شرایط ویژه ناشی از جنگ بود. در واقع، جدی­شدن خطر ناپلئون انگلیسی ها را واداشت که توجه خاصی به ایران داشته باشند. در مقابل، ایران نیز با توجه به رویارویی نظامی با روسیه از توسعه روابط با انگلستان استقبال کرد. اگرچه انگلستان تمایل چندانی به ارتقای سطح این تماس با ایران نداشت، اقدام هم زمان ایران در توسعه روابط با فرانسه، آن دولت را به بازنگری در این رویکرد واداشت. در فاصله سال های ۱۲۲۴/ ۱۸۰۹ تا ۱۲۲۹/۱۸۱۲ انگلستان با تامین بخشی از نیازهای نظامی دولت نوپای قاجار، جایگاه و نفوذ خود در ایران را تقویت کرد. این ارتقای نفوذ به سفیران وقت این کشور فرصت داد تا هم راستا با منافع دولت متبوع خود، در روند ناپیوسته و نسبتا طولانی مذاکرات صلح ایران و روسیه اعمال نفوذ کنند. مقاله پیش­رو کوشیده است با استناد به داده های موجود در دو مجموعه آرشیوی کمتر­دیده­شده، روند و سرشت مراحل پایانی این رابطه و پیامدهای ناشی از آن برای ایران را بررسی کند. این بررسی مدعی است مصالحه گلستان که در نهایت صورت عهدنامه به خود پذیرفت، پیامد هم کنشی سه عامل متفاوت، یعنی اقتدار متزلزل حاکمیت قاجار، جنگ با روسیه، و سرانجام، سیاست محافظه کار و موقعیت نگر انگلیسی ها در قبال ایران بود.  

کلیدواژه ها:

دولت قاجار ، مصالحه گلستان ، گور اوزلی ، رابطه خارجی ، دیپلماسی