بررسی ابعاد گوناگون حق به شهر و شهرباز

در سال های اخیر هم زمان با ازدست رفتن کارایی ساختارهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهر، بحران های شهری با مطالبات شهروندی رخ نشان می دهند که در پی آن اعتراضاتی در جای جای جهان شکل می گیرد و ا ین اعتراضات ریشه در حق به شهر و حق شهروندی دارد و این موجب نمودی از حق به شهر در شهرهای امروزی را می گیرد و در پی آن و در چند دهه اخیر به ویژه پس از نظریه شهر گشوده سنت این موضوع روند تکاملی یافت. حق به شهر در شهرهای امروزی را می گیرد و در پی آن و در چند دهه اخیر به ویژه پس از نظریه شهر گشوده سنت این موضوع روند تکاملی یافت. حق به شهر و شهر گشوده ابزار مفهومی مناسبی را برای نقد وضع موجود شهرها فراهم می آورد. موضوع حق به شهر و شهرباز هم موضوع شهر موجود ا ست، شهری که هست و هم موضوع شهر مطلوب، شهری که باید باشد. مقاله حاضر به این مفهوم می پردازد که این دو رویکرد بر مبنای چه خواستگاه و ضرورتی ارائه شده و کاربردها و ابعاد نظری آن به چه شکل است. نکته اشتراک این دو رویکرد بر این اساس است که سنت و لوفور بر این باور هستند که انباشت سرمایه در جوامع سرمایه داری معاصر، از طریق شهری شدن اتفاق می افتد و هم زمان نظارت بر و مراقبت از شهر و شهروندان گرفته و منافع حاصل از شهری شدن به نفع سرمایه (دولتی یا خصوصی) مصادره می شود. حق به شهر به طور عام درصدد پس گرفتن نظارت بر و مراقبت از شهر و استفاده از منافع شهری شدن سرمایه است و شهر گشوده در پی از بین بردن شکاف های اجتماعی و طبقاتی و فرهنگی و نیز بی عدالتی ها در پی ساختارهای کالبدی و سیاسی و اجتماعیست. امروزه حق به شهر و شهر گشوده موضوع جنبش های اجتماعی و اصلاحات قانونی بسیاری در سراسر جهان شده است که به چند تجربه عملی در این زمینه نیز اشاره می شود. تجاربی که نشان می دهد حق به شهر و شهر باز خواسته ای مدنی و قانونی است. از این رو شاید بتوان گفت که برخی شکست های برنامه ریزی شهری در ایران به دلیل نشناختن اهداف حق به شهر و شهر باز است. در پی بازخوانی متن هانری لوفور و سنت از رویکردهایشان در این نوشتار مطرح می گردد.

کلیدواژه ها:

سنت و لوفور ، شهرباز ، حق به شهر ، سرمایه داری ، بی عدالتی