تحلیلی بر بازتاب ظهور باطن در معماری مساجد نوگرا و سنتی-نمونه های مورد پژوهش: مساجد شاخص معاصر و سنتی در ایران

تفکر و ذهنیت غالبی که امروزه از مسجد، در فضای فکری جامعه وجود دارد لزوما بنایی با گنبد و تاق و مناره است.این تصویر ذهنی به یک باره و در شرایط حاضر ایجاد نشده است،بلکه طی قرن ها در ذهن مردم شکل گرفته و به آسانی نمی توان آن را تغییر داد. نوشتار حاضر باهدف؛تلاش برای سیر از ظاهر به باطن و خلق فضایی معنوی در مساجد نوگرا؛ به دنبال پاسخ به این سوالات می باشد: چه مولفه هایی برای ظهور از ظاهر به باطن در معماری مساجد موثر هستند؟ و این مولفه ها چگونه در مساجد معاصر رعایت می شوند؟ و اینکه اصول معنایی در حکمت اسلامی چگونه در مساجد معاصر راهگشا می باشند؟ پژوهش حاضر از نوع کیفی می باشد.این پژوهش از دو بخش تشکیل شده است،ابتدا از روش استدلال منطقی (مفهوم به مصداق)، استفاده شده است. بدین منظور ابتدا مبانی نظری بازتاب ظهور باطن در مساجد در دو بعد تشخص شهری و فضای عبادی درونی بر اساس فقه اسلامی مطرح گردیده،معیارهای طراحی مسجد بر اساس ظهور باطن در آن ها استخراج شده و بر آن اساس گونه شناسی مساجد (دو نمونه سنتی و دو نمونه معاصر) به دست آمده است.؛با بررسی های انجام شده می توان نتیجه گرفت، با اینکه، مسجد فضایی است که باید به واسطه حضور در آن، فطرت خداجوی انسان بیدار شده و حضور قلبی در فضایی روحانی باعث خضوع او در پیشگاه پروردگار گردد، ولی زندگی عصر حاضر مقتضیات خاص خود را دارد که آن را از گذشته متفاوت می کند.برخی دگرگونی های ناشی از پیشرفت فناوری در معماری اجتناب ناپذیر است اما نیاز است تا مرز مشخصی برای این تحولات در نظر گرفته شود تا تغییرات کالبد و شکل باعث تغییرات مفاهیم و ارزش های انسانی که باگذشت زمان تغییر نمی کند،نگردد.رسیدن به این هدف در معماری مسجد به عنوان فضایی عبادی، نیازمند راه های جدید و روش های نوینی است تا باوجود تمام تغییر و تحولات زندگی امروزی انسان،حضور او در محضر خداوند و تقویت حس عبادت امکان پذیر گردد.

کلیدواژه ها:

مسجد ، ظهور باطن ، مساجد نوگرا ، مساجد سنتی.