درجه بندی نمایه کیفیت حاصلخیزی خاک برمبنای عملکرد برنج در شالیزارهای بخش کوچصفهان استان گیلان

برنج (Oryza sativa L.) یکی از محصولات زراعی و راهبردی کشور است. یکی از عوامل موثر بر افزایش عملکرد برنج، شناخت وضعیت حاصلخیزی و کیفیت خاک های شالیزاری است. این مطالعه با هدف تعیین کیفیت حاصلخیزی خاک و شناسایی عوامل محدود کننده آن در اراضی شالیزاری بخش کوچصفهان انجام شد. بدین منظور، پیش از کشت برنج، تعداد ۱۳۰ نمونه خاک مرکب سطحی با توزیع جغرافیایی یکنواخت برای اندازه­گیری برخی از ویژگی­های مهم فیزیکی و شیمیایی موثر بر کیفیت خاک تهیه شد و سپس عملکرد برنج در ۷۰ موقعیت مکانی اندازه گیری شد. از تجزیه به مولفه اصلی و منطق فازی به ترتیب برای تهیه مجموعه حداقل داده های موثر و رتبه بندی کیفی ویژگی خاک استفاده شد. پس از تعیین شاخص کیفیت خاک با استفاده از الگوریتم تلفیقی ارتباط آن با عملکرد برنج به روش های آماری(رگرسیون) و آمار مکانی بررسی شد. ویژگی های نیتروژن کل، فسفر، پتاسیم و آهن قابل استفاده، درصد رس و سیلت و گنجایش تبادل کاتیونی به عنوان مجموعه حداقل داده های موثر، ۷۲% از تغییرات خاک های مطالعه شده را توصیف نمودند. اراضی شالیزاری واقع در نیمه غربی کوچصفهان محدودیت بیشتری در نیتروژن کل و فسفر قابل استفاده خاک داشتند. این خاک ها همچنین کیفیت حاصلخیزی کمتری داشتند. بخشی از اراضی واقع در شمال و شمال شرقی ناحیه مطالعه شده با شاخص کیفیت خاک بیشتر از ۹۵/۰ در گروه خاک های خیلی حاصلخیز قرار داشتند. در این خاک ها عملکرد برنج نیز نسبت به دیگر مناطق بیشتر بود. کمترین میزان عملکرد برنج رقم هاشمی به مقدار۳۵۰۰ کیلوگرم در هکتار در نیمه جنوبی و بالاترین عملکرد ۵۲۷۲ کیلوگرم در هکتار در نیمه شرقی ناحیه مطالعه شده بدست آمد. با توجه به کمبود نیتروژن کل و فسفر قابل استفاده به ترتیب در ۳۶% و ۵۰% از اراضی مطالعه شده، لازم است توصیه کودی این عناصر غذایی به صورت ویژه مکان و متناسب با کیفیت حاصلخیزی خاک انجام شود.

کلیدواژه ها:

مجموعه حداقل داده ها ، نیتروژن کل خاک ، فسفر قابل استفاده ، نمایه کیفیت خاک