ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه لاین های نخود (Cicer arietinum L.) در کشت زمستانه

هدف از انجام این تحقیق، بررسی اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل آن­ها بر عملکرد ارقام و لاین­های نخود سفید و شناسایی ژنوتیپ­های پرمحصول و پایدار در شرایط متفاوت محیطی بود. در این آزمایش چهارده لاین و رقم نخود تیپ کابلی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در چهار تکرار و در چهار ایستگاه تحقیقات کشاورزی کردستان، ارومیه، مراغه و همدان به مدت سه سال زراعی (۹۱-۱۳۸۸) در شرایط دیم مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب در محیط­های؛ ارومیه سال ۱۳۸۹(U۱)(۲/۱۹۳۱ کیلوگرم در هکتار) و همدان سال ۱۳۹۰ (H۲)(۱/۳۷۹ کیلوگرم در هکتار) به­دست آمد. از بین لاین های نخود مورد بررسی، بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه به ترتیب به ژنوتیپ هایG۴ (۵/۱۱۶۳ کیلوگرم در هکتار) و G۲ (۰۲/۷۵۶ کیلوگرم در هکتار) اختصاص داشت. تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثرات اصلی محیط و ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط معنی دار بودند. سهم محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل آن­ها در تغییرات عملکرد دانه به ترتیب ۶۱/۷۰، ۲۰/۳ و ۲۱/۱۱درصد بود. مقدارGEI با استفاده از مدل بای پلات تفکیک شد و طبق تجزیه مقادیر منفرد، دو مولفه اصلی اول به­ترتیب ۰۹/۴۳ =PC۱ و ۳۴/۲۳ =PC۲ درصد از تغییرات کل داده­ها را توجیه کردند. بر اساس نمودارهای GGE بای­پلات، ژنوتیپ­های G۶، G۴ و G۱۱ از عملکرد دانه و پایداری بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ­ها برخوردار بودند. نتایج این تحقیق، محیط­ها را به دو ناحیه بزرگ شامل «ارومیه و مراغه» و «کردستان و همدان» تقسیم نمود که برای هر ناحیه به­ترتیب لاین­های  G۶(FLIP ۹۹-۲۶C) و G۴ (FLIP ۰۰-۳۹C) قابل توصیه هستند. همچنین ژنوتیپ­های G۵، G۷ و G۸به عنوان لاین­های دارای سازگاری عمومی شناسایی شدند.

کلیدواژه ها:

Seed yield ، Kabuli chickpea ، Stability analysis and GG Biplot. ، تجزیه پایداری ، عملکرد دانه ، نخود تیپ کابلی و GG بای پلات.