تحلیل خشکسالی کشاورزی استان آذربایجان شرقی با تاکید بر سنجش از دور و شاخص وضعیت پوشش گیاهی

خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که به دلیل تاثیر قابل ملاحظه ای که بر روی بخش کشاورزی و اقتصاد دارد، زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد. با استفاده از دانش سنجش از دور می توان خشکسالی را از طریق اثراتی که بر روی گیاهان دارد، مطالعه و به نتایج دقیق تر و موثر­­تری برای مدل سازی خشکسالی دست یافت. در این پژوهش کارایی شاخص وضعیت پوشش گیاهی در تحلیل خشکسالی کشاورزی از طریق سنجش از دور مورد ارزیابی قرار گرفت. محدوده مورد مطالعه استان آذربایجان شرقی است. داده های به کار رفته، تصاویر سنجنده MODIS ماهواره Terra بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ و داده های بارش از ایستگاه های سینوپتیک و کلیماتولوژی استان می باشند. برای بدست آوردن مقدار VCI از مقادیر نرمالیزه شده NDVI استفاده گردید. شاخص NDVI از اطلاعات باندهای ۱۳ و ۱۶ بدست آمد. بر اساس مقادیر شاخص VCI سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۸، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۹ به ترتیب بیش ترین و سال های ۲۰۱۰ و ۲۰۰۳ کم ترین وسعت خشکسالی را دارا بوده اند. جهت ارزیابی موفقیت، شاخص SPI برای سال های ۲۰۰۱، ۲۰۰۸، ۲۰۱۰ و ۲۰۰۳ ، در ۹ ایستگاه محاسبه و با مقادیر برداشت شده از روی نقشه های حاصل از VCI در ایستگاه ها مقایسه گردید. بر اساس شاخص SPI نیز، سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۸ با بیش ترین و سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۰ با کم ترین خشکسالی مواجه شده اند. نتایج این پژوهش نشان دهنده این است که جهت برآورد خشکسالی کشاورزی از طریق سنجش از دور، شاخص VCI روش بسیار مناسبی بوده و در مناطقی که ایستگاه های هواشناسی بصورت پراکنده بوده (و یا اصلا وجود ندارد)  می توان از این مدل برای برآورد خشکسالی استفاده کرد. زیرا تعداد نقاط نمونه برداری در تصاویر ماهواره ای بسیار بیشتر از تعداد ایستگاه های هواشناسی می باشد.

کلیدواژه ها:

آذربایجان شرقی ، خشکسالی کشاورزی ، MODIS ، NDVI ، SPI ، VCI