معرفی سه گونه علوفه ای Prangos latiloba Korov.، Convolvulus commutatus Boiss و Stachys trinervis Aitch. & Hemsl. در مراتع استان خراسان شمالی

اکولوژی فردی سه گونه Prangos latiloba Korov. (جاشیر گچ­دوست)، Convolvulus commutatus Boiss. (پیچک سرسان) و Stachys  trinervis Aitch. & Hemsl. (سنبله­ای سه­رگه­ای) در مراتع میان­بند استان خراسان شمالی بررسی شد. این گیاهان از منابع مهم تولید علوفه به­ویژه در اراضی دارای سازند شیل هستند. محدوده گسترش جغرافیایی، توپوگرافی، سازند زمین­شناسی، خاکشناسی و شرایط اقلیمی سایتهای محل رویش بررسی شد. مراحل فنولوژی طی ۲ سال بازدید صحرایی ثبت گردید. پنج شاخص اصلی کیفیت علوفه شامل پروتئین خام، دیواره سلولی منهای همی سلولز، همی­سلولز و لیگنین، درصد ماده خشک و درصد خاکستر اندازه­گیری شد. براساس نتایج، گیاه سنبله­ای بیشتر در مراتع میان­بند استان و در انواع سازندهای کنگلومرا، ماسه­سنگ و شیل و در شرایط اقلیمی مختلف از نیمه­استپ تا استپ سرد مشاهده می­شود. جاشیر و پیچک در سایتهای کمتر، عمدتا در سازندهای شیل و کنگلومرا و مناطق نیمه­استپ حضور دارد. شروع دوره رشد در هر سه گونه ابتدای فروردین­ماه بود. در دو گیاه جاشیر و پیچک تولید گل و بذر با شروع فصل گرما مقارن بود. ولی در گیاه سنبله­ای مراحل گل­دهی و بذردهی از اردیبهشت تا مردادماه بطور همزمان مشاهده شد. در طی فصل رویش، مقدار پروتئین خام کاهش اما ADF و NDF افزایش یافت، که باعث کاهش کیفیت علوفه هر سه گونه شد. در گیاه پیچک، خوشخوراکی و کیفیت بالای علوفه و چرای شدید دام و در گیاه جاشیر حمله حشره آفت و سابقه برداشت علوفه برای ذخیره زمستانی، باعث محدودیت گسترش شده بود. اما در گیاه سنبله­ای دارا بودن اسانس، خشبی بودن و تولید ساقه­های گل­دار در دوره طولانی رشد، باعث سازگاری بیشتر به شرایط اقلیم و آسیب کمتر از چرای دام شده بود.

کلیدواژه ها:

فنولوژی ، کیفیت علوفه ، سازگاری اقلیمی ، جاشیر ، پیچک ، سنبله ای ، شیل